نکات مهم و ضروری در طراحی پرسشنامه طیف لیکرت

پرسشنامه طیف لیکرت مجموعه‌ای از گویه‌ها یا سنجه‌ها است که پاسخ‌دهنده با ملاحظه آنها و براساس یک مقیاس پنج یا هفت درجه پاسخ لازم را ارائه می‌دهد. پرسشنامه پژوهش یکی از پرکاربردترین ابزارهای گردآوری اطلاعات در روش پژوهش است که به‌طور مرسوم با طیف لیکرت طراحی می‌شود.

در واقع یکی از ابزارهای رایج تحقیق و روش مستقیم برای گردآوری داده‌های تحقیق است. تهیه پرسشنامه و سایر ابزارهای سنجش، نقش مهمی در پژوهش‌‏های علوم اجتماعی، مدیریت و علوم رفتاری ایفا می‏‌نمایند. در این مقاله، مقیاسی که توسط لیکرت در سال ۱۹۳۲ طراحی شد مورد تحلیل قرار می‌گیرد. همچنین تازه‌‏ترین یافته‌‏های‏ پژوهشی مرتبط با اصول و مراحل ساخت آن تشریح می‌گردد. در ادامه روش‏‌های آماری مناسب برای تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل از اجرای این مقیاس ارائه شده است. در نهایت نیز به بررسی مزایا و محدویت‏‌های آن می‌‏پردازد.

مقیاس و پرسشنامه

از طیف لیکرت می‌توان برای ساخت پرسشنامه (Questionnaire) و مقیاس (Scale) گردآوری دیدگاه‌ها، استفاده کرد. مقایس و پرسشنامه از جمله ابزارهای سنجش هستند که گاه مترادف‏ و یکسان در نظر گرفته می‏ شوند. اگرچه اصطلاحات «مقیاس» و «پرسشنامه» قابل تبدیل به‏ یک‏دیگر هستند، اما تفاوت‌های قابل ملاحظه‌‏ای بین شیوه‌های ساخت و کار آن‏ها وجود دارد.

پرسشنامه مجموعه‌ای از سوالات (گویه‌ها) است که پاسخ دهنده با ملاحظه آنها پاسخ لازم را ارائه می‌دهد. این پاسخ، داده مورد نیاز پژوهشگر را تشکیل می‌دهد. از طریق سوالات پرسشنامه می‌توان دانش و نگرش فرد را مورد ارزیابی قرار داد. برای بالا بردن دقت داده‌های گردآوری شده از طریق پرسشنامه، پیشنهاد می‌شود از این ابزار در کنار ابزارهای دیگر گردآوری اطلاعات استفاده کرد. در غیر این صورت باید داده‌های حاصل را با قید احتیاط به کار برد.

مراحل ساخت مقیاس با طیف لیکرت

شناسایی سازه‌‌ها : دقت کنید پرسشنامه یک ابزار است بنابراین باید در خدمت هدف باشد. براساس هدف تحقیق باید سازه‌های سنجش هدف اصلی را شناسایی کنید.

ارائه تعریف عملیاتی از سازه‌ها: وقتی سازه‌ها شناسایی شدند باید تعریف مفهومی و عملیاتی شوند. تعریف عملیاتی Operational definition یعنی اندازه‌پذیر کردن مفاهیم مورد مطالعه.

برای مثال تعریف علمیاتی متغیر انگیزش (گویه‌های سنجش انگیزش) اینگونه است: حضور به موقع در محل کار، شادی و نشاط در محل کار، احساس افتخار به شغل، انجام پاره‌ای از امور در منزل و …

تبدیل تعریف عملیاتی به پرسشنامه: پس از آنکه پژوهشگر تعاریف عملیاتی هر متغیر را ارائه کرد برای سنجش هر متغیر چندین گویه بدست می‌آید. اکنون کافی است این گویه‌ها به صورت سوالی مطرح شوند بطوریکه بتوان با طیف لیکرت به آنها پاسخ داد.

به تعریف عملیاتی مثال انگیزش توجه کنید. سوالات پرسشنامه انگیزش به صورت زیر خواهد بود:

– چه میزان در محل کار به موقع حاضر می‌شوید؟ (خیلی کم تا خیلی زیاد)

– چه میزان در محل کار خود احساس شادی و نشاط دارید؟

– چقدر از اینکه در این شغل فعالیت دارید احساس افتخار می‌کنید؟

– آیا تمایل دارید پاره‌ای از امور کاری را در منزل خود انجام دهید؟

دقت کنید پرسشنامه به همین سادگی قابل طراحی است.

پس از آن از طیف لیکرت مناسب ۵ درجه، هفت درجه یا نه درجه استفاده کنید.

طیف لیکرت ۵ درجه برای سنجش میران موافقت با سوالات

پس از طراحی و تدوین گویه‌ها، بهتر است آن را به صورت‏ کاملا تصادفی و نامنظم در پرسشنامه نگرش‏‌سنجی بیاوریم تا احیانا از خطاهای ادراکی‏ نظیر«خطاهای کلیشه‌‏ای»، «ارائه پاسخ‏‌های رسمی و محافظه‏‌کارانه»، «خطای‏ توزیع» (گرایش زیاد به موافقت،مخالفت،مخالفت یا حد وسط) و «القای فرضیه‌‏ها به پاسخ‏گو» اجتناب کرد.

اصول طراحی گویه‌های پرسشنامه طیف لیکرت

• اجتناب از گویه‌های سوق‌‏دهنده و جهت‌‏دار
• پرهیز از پرسشهای حساسیت‏ برانگیز
• پرهیز از گویه‌های شرم ‏آور
• اجتناب از گویه‌هایی که باعث پاسخ‏‌های کلیشه‏‌ای می‏‌شوند
• پرسش آنچه را بدنبالش هستیم
• طراحی گویه‌های کوتاه و ساده
• طراحی سوالات تک‏‌موضوعی
• اجتناب از پرسش‏‌های مبهم یا پیچیده
• استفاده از زبان مناسب
• پرسش‏های مشخق و دقیق باشد
• اجتناب از«منفی مضاعف»
• پرهیز از درجه‏‌بندی اعدادی (۱،۲،۳،۴،۵) در پاسخ‏نامه
• اجتناب از از طرح ضرب المثل برای سنجش نگرش‌‏ها
• اجرای مقدماتی گویه‌ها در یک نمونه تصادفی از پاسخ‌‏دهندگان
• بررسی اریبی (تورش) بلی گفتن یا نه گفتن

به منظور تعین گویه‌های مناسب و پایدار ‏باید ضوابطی یافت، منظور از گویه‌های مناسب و پایدار گویه‌هایی است که

• فقط موضوع و مساله مورد مطالعه را می‏‌سنجند و نه مساله دیگر و بی‏‌ربط
• گرایش کم‏‌وبیش مثبت‏ و کم‌‏وبیش منفی را بیان می‏دارند و نه گرایش بی‏‌تفاوت
• خصوصا ابهام‌‏آور نیستند.

این ضوابط در مقیاس ترستون بیرونی بودند، بدین‏ معنی که‏ گویه‌های مناسب بوسیلهء داوران تشخیص داده می‌‏شد. با توجه به نواقص این روش در طیف‏ لیکرت سعی‏ شده است که از ضوابط درونی برای تشخیص پایداری و یا مناسب بودن‏ گویه‌ها استفاده شود،بدین‏معنی که هریک از گویه‌ها را با مجموع گویه‌های دیگر در رابطه‏ گذاشته می‏شود و از روی میزان هماهنگی و همبستگی آن با سایر گویه‌ها،پایداری و مناسب بودن آن‏ها تشخیص داده شود.به همین دلیل این روش را نیز پایداری درونی‏ می‏‌نامند.

تحلیل سوالات معکوس در پرسشنامه طیف لیکرت

گاهی در پرسشنامه‌ها از سوالاتی استفاده می‌شود که بار معنایی منفی دارند و به آنها سوال معکوس Reverse questions گفته می‌شود. برای پاسخ‌دهی به این سوالات نیازی نیست که طیف پاسخگویی را تغییر دهید. تنها برای نمره‌گذاری به پاسخ‌ها به صورت معکوس عمل کنید.

روش تحلیل سوالات معکوس در پرسشنامه طیف لیکرت

به مثال زیر توجه کنید یک پرسش به حالت طبیعی و معکوس مطرح شده است.

در محیط کاری خود احساس آرامش دارم.

خیلی زیاد ۵         زیاد ۴                 متوسط ۳             کم۲                   خیلی کم ۱

در محیط کاری خود احساس آرامش ندارم. {این سوال معکوس است.}

خیلی زیاد ۱         زیاد ۲                 متوسط ۳             کم ۲                  خیلی کم ۱

پاسخ‌دهندگان با همان طیف به همه پرسش‌ها پاسخ می‌دهند. تنها برای وارد کردن داده‌ها به نرم‌افزار جهت تحلیل باید به صورت معکوس نمرات را وارد کنید. در این صورت نتایج حاصل از همه گویه‌های یک مقوله خاص باهم هم‌جهت و هم‌راستا شده و می‌توان به تحلیل مقوله‌های مختلف پرداخت.

دقت کنید گاهی سوالات مربوط به یک مقوله خاص همه حالت منفی دارند. برای مثال «ریسک ادراک‌شده» یا «بدبینی سازمانی» دو مقوله ذاتاً منفی هستند. روشن است تمامی گویه‌های مربوط به سنجش این مقوله‌ها نیز منفی است بنابراین نباید چنین سوالاتی را به صورت معکوس نمره‌گذاری کنید. سوالات معکوس فقط به سوالاتی گفته می‌شود که در میان سوالات مثبت قرار گرفته‌اند.

روایی و پایایی پرسشنامه طیف لیکرت

یکی از مهمترین مسائل در پرسشنامه طیف لیکرت، تعیین میزان روایی و پایایی آن است. مفهوم روایی Validity به این سوال پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه‌گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می‌سنجد. پایایی Reliability با این امر سروکار دارد که ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی را به دست می‌دهد.

اعتباریابی (روایی) پرسشنامه

پس از محاسبهء مجموع نمرات پاسخ‏گویا،نوبت به آن می‏رسد که گویه‌های نامناسب و ناهماهنگ با سایر گویه‌ها حذف شودند. برای اعتباریابی پرسشنامه طیف لیکرت می‏توان از روش‏های زیر بهره جست:

• اعتباریابی محتوایی (دیدگاه داوران)
• محاسبه ضرب همبستگی
• محاسبهء توان افتراقی،ضریب تمییز
• تحلیل عاملی

تعیین ضریب پایایی پرسشنامه

با استفاده از روش هماهنگی درونی(آلفای کرونباخ)می‏توان پایایی پرسشنامه طیف لیکرت را به دست آورد،پایایی مقیاس لیکرت با ضریبی در حدود ۸۵% توسط پژوهشگران قابل قبول دانسته شده است.

تقریبا تمامی پژوهشگران مقیاس لیکرت را از نوع مقیاس رتبه‏ای(ترتیبی) می‌‏دانند. اما پژوهشگران بر روش‏‌های تجزیه‏‌وتحلیل داده‏هایی که از مقیاس لیکرت ناشی می‏‌شود توافق‏ زیادی ندارند. اگرچه در برخی از این روش‌‏ها هم، بحث و مجادله‏‌های زیادی است، اما روش‌های زیر، روش‌‏هایی هستند که اکثرا بر آن توافق دارند.

در صورتی که تحلیل‏‌کننده از ماهیت فاصله‏ای نبودن داده‏ها اطلاع داشته باشد،سؤال‏‌ها را بر اساس پاسخ‌‏هایی که به آن‏ها داده می‏‌شود با استفاده از فراوانی و درصد خلاصه و طبقه‌‏بندی می‏‌کند. به‏‌کارگیری نما یا میان ه(و نه میانگین)، به‏‌کارگیری مد مناسب‏تر است. با استفاده از مد بهتر می‏‌توان داده‌‏های ترتیبی را توصیف کرد. بیان کردن‏ شاخصه‏‌های پراکندگی با استفاده از انحراف چارکی و نه انحراف معیار؛نمایش توزیع‏ مشاهدات در یک نمودار میله‏‌ای و نه بقیه نمودارها.

روش‌های تجزیه‏ وتحلیل مقیاس لیکرت

برای بررسی روش‌‏های آمار استنباطی در مقیاس لیکرت، باید از روش‏های آمار ناپارا متریک استفاده کرد. برای مقایسه دو نمونه مستقل از آزمون یومن( u من)ویتنی استفاده‏ می‏شود.برای مقایسهء نمونه‏های وابسته(اندازه‏گیری مکرر،زوج‏های متشابه)از آرمون‏ رتبه‏های علامت‏دار ویلکاکسون استفاده می‏شود.اگر بخواهیم بدانیم که زیر جامعهء یک زیر جامعهء دو اختلاف معناداری دارند،از آزمون خی دو استفاده می‏شود.(یعنی جایی که‏ داده‏ها به صورت فراوانی،نسبت،درصد یا احتمال باشد).

گاهی هم سؤال پژوهشی لیکرت به ارتباط بین دو متغیر مربوط می‏شود که در اینجا هم باید از شاخص‌های ارتباطی مناسب استفاده کرد و در شرایطی که مقیاس اندازه‏گیری‏ هردو متغیر در سطح ترتیبی است،مناسب‏ترین روش ضریب همبستگی کندال است.البته‏ روش همبستگی رتبه‏ای اسپیر من می‏تواند جانشین مناسبی برای روش کندال است.البته‏ از روش مذکور می‏توان از ضرایب گاما و D سومو نیز استفاده کرد).

معایب پرسشنامه طیف لیکرت‏

-این مقیاس از سطح یک مقیاس ترتیبی تجاوز نمی‏‌کند و نمی‏توان آن را هنوز در سطح‏ مقیاس‏های فاصله‏ای دانست.مثلا نمی‏توان ادعا نمود که اگر دو پاسخ‏گو دارای‏ مجموع نمرات مساوی هستند،گرایش آن‏ها به موضوع مورد مطالعه دقیقا یکسان‏ است،زیرا ممکن است که اجزا این مجموع نمرات،با هم متفاوت باشند.همچنین اگر مجموع نمرات پاسخ‏گویی،دو برابر پاسخ‏گویی دیگر باشد،نمی‏توان ادعا کرد که‏ گرایش او نسبت به مساله مورد بررسی دوبرابر مثبت‏تر یا دو برابر منفی‏تر است.

-احتمال بسیار ضعیفی وجود دارد که پاسخ‏دهنده بتواند نسبت به یک بیان کوتاه در فرم‏ چایی و در غیاب یک موقعیت واقعی زندگی واکنشی توام با روایی(اعتبار)بالا از خود نشان دهد و این احتمال وجود دارد که پاسخ‏های رسمی،محافظه کرانه،سرد و بی‏روح و نه چندان واقعی در کنار بسیاری از متغیرهای غیر قابل کنترل بر نحوه توزیع‏ پاسخ‏ها تاثیر گذارند.

-هیچ دلیلی در دست نیست که نشان دهد،پنج یا هفت موضعی که در مقیاس نشان داده‏ شده است،دارای فواصل یکسان باشد.قضاوت بین(خیلی موافقم)و(موافقم)ممکن‏ است با قضاوت بین(موافقم)و(نظری ندارم)متفاوت باشد و فواصل بین آن‏ها برابر نباشد.ضمنا ممکن است برابری ارزش احکام یا پرسش‏ها از نظر موافقت یا مخالفت برابر نباشد.

مزایای پرسشنامه طیف لیکرت

-در این طیف به تعداد زیادی گویه‌ها نیاز است و نه به قضاوت داوران درعین‏حال‏ نتایج حاصل از دقت،اعتبار بیشتر و قابل توجه‏تری برخوردار است. لذا این طیف‏ برای بسیاری از تحقیقات میدانی وسیع،در علوم اجتماعی و خصوصا جامعه‏شناسی، مدیریت و مطالعات سازمانی مناسب و کاربرد وسیع دارد و می‏توان به وسیله آن انواع‏ مسایل(گرایش‏های سیاسی،مذهبی،نژدای،شغلی)را سنجید،چه رضایت دانشجو از معلم مطرح باشد،چه قابلیت اعتماد سربازانی که برای ارتش انتخاب می‏شوند و…این‏ طیف می‏تواند تا حدود زیادی،پاسخ‏گوی این مسایل باشد.

-از طیف لیکرت می‏توان برای تقسیم کلی و قابل قبولی از نگرش‏های مردم و طرح‏ عباراتی که ارتباط معنای ظاهری آن با نگرش مورد بررسی به وضوح روشن نباشد، استفاده کرد.به این ترتیب می‏توان انشعابات دقیق‏تر و عمیق‏تر یک نگرش را کشف‏ کرد.

جمع‏ بندی و نتیجه‏ گیری

اندازه‏گیری نگرش‏ها دارای اصولی است که هرچه بیشتر این اصول رعایت شود، اندازه‏گیری دقیق‏تر انجام می‏شود،این اصول را به طور خلاصه می‏توان به پنج قسمت‏ تقسیم کرد: تجانس یا دارای یک بعد بودن، حالت خطی یا قواصل برابر، پایایی‏، روایی و تکثیر مرحله‏ای یا انباشته‏ای.

پژوهشگران مختلف مقیاس‏های گوناگون ایجاد کرده‏اند،که در هریک از آن‏ها به یکی یا حداکثر دو تا از پنج شرط مذکور توجه خاص مبذول شده است و به دیگر شروط توجه‏ کمتری شده. یک روش برروی تجانس تمرکز کرده است، دیگری یرروی یافتن‏ واحدهای برابر،سومی در مورد تکثیر مرحله‏ای و از این قبیل.به نظر نمی‏رسد که بتوان‏ روش واحدی یافت که واجد همهء این امتیازات باشد.از این‏رو شناخت هدف هرکدام از این مقیاس‏ها و تفاوت موجود بین آن‏ها حائز اهمیت بسیار است‏.به هرحال،نسنجیده‏ نمی‏توان گفت کدام روش بهتر است.هرکدام دارای وجوه مهم و لازمی است،در عین‏ حال بر هریک انتقادی وارد است.بهترین روش،همیشه آن روشی است که برای موضوع‏ مورد بررسی از سایرین مناسب‏تر است.

اگر خواهان مطالعهء الگوی شکل‏گیری یا کشف تئوری‏های نگرشی هستید و به تجانس و تک‏بعدی بودن اهمیت می‏دهید،احتمالا روش‏ لیکرت مناسب‏تر است.اگر علاقمند به مطالعهء تغییرات نگرش یا سلسله ساخت یک نگرش‏ هستید و به تکثیر مرحله‏ای و تک‏بعدی بودن اهمیت می‏دهید روش گاتمن ارحج می‏باشد. اگر هدف مطالعهء تفاوت‏های گروهی است،و به فاصله برابر توجه دارید احتمالا باید روش ترستون را انتخاب کنید.اگر هدف مطالعهء فاصله‏های اجتماعی باشد و تکثیر مرحله‏ای هم برایتان مهم است از طیف بو گاردوس استفاده کنید.هریک از این مقیاس‏ها یک کار را به نسبت،خوب انجام می‏دهند،در نتیجه با توجه به نیازهای تحقیقی،مقیاسی‏ را که مناسب است باید انتخاب کرد.

برگرفته از: پارس مدیر

پرسشنامه اعتماد برند – چینومونا (2016) و لاروچ و همکاران (2012)

نوشته

در طراحی پرسشنامه استاندارد و علمی چه نکاتی باید رعایت شود؟

نوشته

پرسشنامه گرایش به مواد مخدر فرجاد(1385)

نوشته

نکات مورد توجه در تعیین حجم نمونه:

نوشته

نکات طلایی برای موفقیت در مصاحبه دکتری

در طراحی و تدوین پرسشنامه رعایت چه نکاتی ضروری است.

قبل از طرح سوال و پرسشنامه، باید به دنبال اهداف تحقیق و شناسایی اقلام اطلاعاتی مورد نیاز پروژه تحقیقاتی رفته شود. سپس بر مبنای آن به طرح سوال پرداخت. لذا لازم است که طراحی پرسشنامه، مسئله و موضوع مورد مطالعه، بررسی و حل آن را در نظر بگیرد. بنابراین، بدون داشتن آگاهی دقیق درباره تمایلات و نیازهای خود، پرسشنامه مطلوب و موفقی طراحی نخواهد شد. در نتیجه، بیان هدف تحقیق به صورت واضح و صریح می‌تواند فرآیند تنظیم پرسشنامه را ساده‌تر کند.

هدف تحقیق همواره باید در پرسشنامه مد نظر قرار گیرد. به این معنا که بر اساس هدف تحقیق، متغیرهایی که باید اندازه‌گیری شوند، مشخص شده و سوالاتی که با این متغیرها مرتبط هستند، طراحی و پیش‌بینی شوند.

حتماً پرسشنامه خود را برای چند نفر از نزدیکان ارسال کنید تا با تکمیل و امتحان آن، سوالات بهتر و روان‌تر شوند. بنابراین، صرف زمان برای تصحیح و بهبود پرسشنامه (قبل از اجرای عملیات میدانی) بسیار مهم است و نباید آن را به عنوان کار بیهوده و اتلاف وقت در نظر گرفت. زیرا پس از شروع عملیات میدانی، تصحیح پرسشنامه دیگر امکان پذیر نیست (اگرچه در پرسشنامه‌های آنلاین امکان تصحیح در هر مرحله وجود دارد، اما این ممکن است به همراه ابهاماتی در پاسخ‌ها همراه شود و برای پژوهشگر ابهاماتی را به همراه داشته باشد).

معمولاً بخش اول پرسشنامه شامل سوالات شناسنامه‌ای یا زمینه‌ای مانند سن، جنسیت، شغل، تحصیلات، مذهب، نژاد، وضعیت نظام وظیفه و وضعیت تاهل است. حتی در امکانات ممکن باید تلاش کرد تا تعداد سوالات در این قسمت کمتر باشد. زیرا اولاً این موجب افزایش طول پرسشنامه می‌شود و ثانیاً ممکن است پاسخ‌دهنده احساس کند که سوالاتنیاز به بخش همچنین، بخشی برای جمع‌آوری اطلاعات در مورد موضوع تحقیق را در نظر بگیرید. در این بخش، سوالات باید به طور کامل و جامع موضوع مورد نظر را پوشش دهند و با هدف تحقیق هماهنگ باشند. همچنین، باید سوالاتی را طراحی کنید که به شما اجازه دهند تا اطلاعات مورد نیاز خود را جمع آوری کنید و به تحلیل داده‌ها بپردازید. در نهایت، یک بخش برای نظرات و پیشنهادات از پاسخ‌دهندگان نیز مفید خواهد بود تا بازخورد خود را اعمال کنید و بهبودهای لازم را انجام دهید.

در طراحی سوالات، به برخی اصول و روش‌های رایج توجه کنید. به عنوان مثال، سوالات باید واضح و قابل فهم باشند، از اصطلاحات پیچیده و تخصصی خودداری کنید و از ساختار ساده و مستقیم استفاده کنید. همچنین، سوالات باید بدون هرگونه تعبیر یا تاثیری از جانب پژوهشگر، بیان شوند تا پاسخ‌دهندگان بتوانند به طور صادقانه و بدون تحریف پاسخ دهند.

نیز، به تنوع در نوع سوالات توجه کنید. از سوالات بسته و باز، سوالات ترتیبی، سوالات ماتریسی و سوالات مقیاسی استفاده کنید تا اطلاعات متنوعی را جمع آوری کنید و تنوعی در پاسخ‌ها داشته باشید.

به طور کلی، طراحی یک پرسشنامه موثر و موفق نیازمند توجه به جزئیات و توجه به نیازهای پژوهش هست. با این حال، بررسی همیشه می‌تواند بهبود یابد و ممکن است نیاز به تغییراتی داشته باشد.

حداکثر تعداد سوالات پرسشنامه باید به گونه‌ای انتخاب شود که پاسخگو قادر به ادامه پاسخ‌دهی و حوصله لازم را داشته باشد و همچنین پرسشگر نیز حوصله برای پرسیدن آن تعداد سوالات را نداشته باشد.

هر پرسشنامه باید در حداقل ممکن، محدود به موضوع و هدف مطالعه باشد. این به این معنی است که پرسشنامه نباید سوالاتی را در مورد موضوعات دیگری به جز موضوع اصلی مطرح کند و زمان لازم برای تکمیل آن نباید طولانی باشد.

بهتر است از پرسشنامه‌های بی نام و نشان برای پاسخگو استفاده شود تا بهترین حفظ محرمانیت و دریافت پاسخ‌های عینی و دقیق‌تر امکان پذیر شود. درخواست امضای پرسشنامه از پاسخگوها باید به حداقل ممکن محدود شود و در صورت لزوم باید به آنها تضمین شود که اطلاعات آنها کاملاً محرمانه خواهد ماند و هیچ تهدیدی برای موقعیت اجتماعی، شغلی و امنیتی آنها به وجود نخواهد آمد.

ظاهر پرسشنامه باید زیبا، آراسته و جذاب باشد. استفاده از حاشیه‌های مناسب و منظم بین سوالات می‌تواند جذابیت و زیبایی پرسشنامه را افزایش دهد. همچنین، استفاده از تم و تغییرات رنگ‌بندی در پرسشنامه‌های آنلاین می‌تواند ظاهر آن را زیباتر کند.

برای افزایش همکاری و تعداد پاسخ‌ها، مناسب است پروژه تحقیقاتی را به تایید یک سازمان یا موسسه رسمی ذی‌صلاح برسانید و نام آن سازمان یا موسسه در بالای پرسشنامه ذکر شود.

پرسشنامه را با یک سوال باز ختم کنید تا فرصتی برای پاسخ دادن در مورد موضوعات ناگفته و مطالب جالب مربوطه به پاسخگوها داده شود. این سوال امکان می‌دهد تا افرادی که احساس می‌کنند نکات اصلی پرسشنامه در آن جا مفقود است، نظرات و ایده‌های خود را با محققان و اجراکنندگان تحقیقات به اشتراک بگذارند. این پاسخ‌ها میتعداد سوالات پرسشنامه نیز باید با در نظر گرفتن شرایط علمی، حداقل ممکن باشد تا پاسخگو حوصله و توانایی ادامه پاسخگویی را از دست ندهد و پرسشگر نیز حوصله پرسیدن آنها را از دست ندهد. بنابراین، با توجه به دستیابی به اطلاعات مورد نیاز تحقیق، تعداد سوالات پرسشنامه باید حداقل ممکن باشد.

هر پرسشنامه باید از نظر بزرگی و میدان عمل محدود به موضوع و هدف مطالعه باشد. از این رو، زیرا نباید از موضوعات دیگری غیر از موضوع اصلی سوال بپرسد، زمان تکمیل آن هم نباید طولانی شود.

ماهیت پرسشنامه‌ها باید محرمانه باشد و بهتر است از پرسشنامه‌های بی نام و نشان (برای پاسخگو) استفاده شود تا حفظ محرمانیت را تضمین کند و پاسخ‌های دقیق‌تر و عینی‌تری ارائه شود. درخواست امضای پرسشنامه نباید از پاسخگو خواسته شود، و در صورت لزوم، باید به وی تضمین داده شود که این پرسشنامه به طور کامل محرمانه باقی خواهد ماند و به هیچ نحوی موقعیت اجتماعی، شغلی و امنیتی پاسخگو را تهدید نخواهد کرد.

پرسشنامه باید ظاهری زیبا، جذاب و منظم داشته باشد. در نظر گرفتن حاشیه‌های کافی و مناسب بین سوالات می‌تواند زیبایی و جذابیت پرسشنامه را افزایش دهد. همچنین، استفاده از طرح و تغییرات رنگ‌بندی در پرسشنامه‌های آنلاین می‌تواند ظاهر پرسشنامه را زیباتر کند.

برای افزایش همکاری و تعداد پاسخ‌ها، ضروری است پروژه تحقیقاتی را توسط یک سازمان یا موسسه رسمی ذی‌صلاح تأیید کرده و عنوان آن سازمان یا موسسه در بالای پرسشنامه قرار داده شود.

پرسشنامه را حتماً با یک سوال باز به پایان برسانید. مثلاً، “آیا موضوع ناگفته‌ای دیگر وجود دارد که مایل باشید درباره آن مطلبی بنویسید؟” این سوال به افرادی که احساس می‌کنند نکات

منبع: فنون تحقیق: پرسشنامه. تالیف سید حسن صانعی. انتشارات اندیشمند.

پرسشنامه تحمل ابهام –  16 گویه‌ای بادنر (1962)

نوشته

آموزش ساخت پرسشنامه آنلاین

نوشته

چهار مورد از معتبرترین تست های  استعدادیابی شغلی

نوشته

خارکیوار گیاه دارویی در پهنه بهشتی اورامانات

نوشته

روش‌های آماری استفاده شده در تحقیق همبستگی

لیست پایگاه داده های انگلیسی برای پیدا کردن مقالات و پایان نامه های مرتبط با موضوع تحقیق

۱. پایگاه داده Google Scholar: ابزار جستجوی رایگان برای یافتن مقالات علمی در تمامی زمینه‌ها https://scholar.google.com/ ۲. پایگاه داده IEEE Xplore: ارائه مقالات و محتوای علمی در زمینه‌های مهندسی و فناوری. دسترسی به مقالات ممکن است نیاز به اشتراک داشته باشد. https://ieeexplore.ieee.org/Xplore/home.jsp ۳. پایگاه داده ACM Digital Library: شامل مقالات در زمینه‌های مختلف علوم کامپیوتر و فناوری اطلاعات. برخی محتواها رایگان و برخی دیگر نیاز به اشتراک دارند https://www.acm.org/publications/digital-library ۴. پایگاه داده SpringerLink: ارائه دسترسی به مقالات متنوع علمی و کتاب‌ها. برای دسترسی به برخی محتواها نیاز به خرید یا اشتراک است. https://link.springer.com/

۵. پایگاه داده Wiley Online Library: منابع متنوعی از مقالات علمی در دسترس است، که برخی رایگان و برخی دیگر پولی هستند. https://www.wiley.com/en-us/WileyOnlineResources ۶. پایگاه داده ScienceDirect: ارائه دسترسی به مجموعه‌ای از مقالات علمی، که برخی از آن‌ها رایگان و برخی دیگر پولی می‌باشند. https://www.elsevier.com/products/sciencedirect ۷. پایگاه داده PubMed: پایگاه داده‌ای رایگان برای دسترسی به مقالات پزشکی و زیست‌شناسی. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/

ابزار های تحلیل توصیفی
در آمار توصیفی، برای تحلیل و توصیف داده‌ها از ابزارها و تکنیک‌های مختلفی استفاده می‌شود. در زیر، توضیحاتی درباره برخی از ابزارهای تحلیل توصیفی را می‌یابید:

میانگین: میانگین، مقدار مرکزی داده‌ها را نشان می‌دهد و با محاسبه مجموع تمام مقادیر و تقسیم بر تعداد مقادیر، به‌دست می‌آید. این مقدار میانگین میزان متوسط داده‌ها را نشان می‌دهد.

میانه: میانه، مقداری است که داده‌ها را به دو قسمت مساوی تقسیم می‌کند. برای محاسبه میانه، داده‌ها را به ترتیب افزایشی مرتب می‌کنیم و سپس مقدار وسط را انتخاب می‌کنیم.

واریانس و انحراف معیار: واریانس و انحراف معیار نشان‌دهنده پراکندگی داده‌ها هستند. واریانس میزان متغیریت داده‌ها را نشان می‌دهد و با محاسبه میانگین مربع اختلاف داده‌ها از میانگین به‌دست می‌آید. انحراف معیار، ریشه‌ی مربعی واریانس است و میزان پراکندگی داده‌ها را نشان می‌دهد.

کوارتیل‌ها: کوارتیل‌ها نشان‌دهنده تقسیم داده‌ها به چهار بخش مساوی است. کوارتیل اول (Q1) مقداری است که 25 درصد از داده‌ها را در بالای خود دارد. کوارتیل دوم (Q2) همان میانه است و کوارتیل سوم (Q3) مقداری است که 75 درصد از داده‌ها را در بالای خود دارد.

محدوده: محدوده نشان‌دهنده اختلاف بین بزرگترین و کوچکترین مقدارهای داده‌ها است. این مقدار نشان می‌دهد چقدر داده‌ها از یکدیگر متمایز هستند.

نمودارها: استفاده از نمودارها، امکان فهم بهتری از توزیع داده‌ها و الگوهای موجود را می‌دهد. مثال‌هایی از نمودارها شامل نمودار میله‌ای، نمودار خطی، نمودار دایره‌ای، نمودار نقاط و نمودار جعبه‌ای (Box plot) می‌شوند.

این فقط چند نمونه از ابزارهای تحلیل توصیفی هستند. در علاوه، می‌توان از جداول تکرو توابع آماری دیگری مانند مد (مقداری که بیشترین تکرار را دارد)، ضریب واریاسیون (نسبت انحراف معیار به میانگین)، همبستگی (میزان رابطه بین دو متغیر) و غیره استفاده کرد. هر یک از این ابزارها و تکنیک‌ها می‌توانند در تحلیل و توصیف داده‌ها به شکلی جامع و دقیق کمک کنند. انتخاب ابزارهای مناسب بسته به نوع داده‌ها و سوالات تحقیق موردنظر وابسته است.

اصول اخلاقی در نگارش مقالات علمی و پژوهشی و مقالات ISI

یک مقاله علمی از چه بخش هایی تشکیل شده است؟

انواع روش های تحقیق

روش‌های نمونه‌گیری هدفمند و گلوله برفی

گردآوری داده‌ها در پژوهش کیفی

آمار توصیفی چیست؟

در طراحی مصاحبه باید چه نکاتی رعایت شود؟

در طراحی مصاحبه، لازم است به چند نکته کلیدی توجه کنید تا به کارایی و قابل اعتماد بودن آن تضمین شود. در زیر نکاتی که باید در طراحی مصاحبه مورد توجه قرار گیرند آورده شده است:

تعریف هدف مصاحبه: هدف یا سوال تحقیقی که مصاحبه قصد پاسخگویی به آن را دارد را به طور واضح مشخص کنید. این کمک می کند تا سوالات مربوط و متمرکزی تدوین شوند.

تعیین ساختار مصاحبه: در نظر بگیرید که مصاحبه به صورت ساختار یافته (با سوالات پیش تعیین شده) یا بی ساختار (با امکان انعطاف پذیری و پاسخ های آزاد) صورت گیرد. همچنین، دنباله و جریان سوالات را در نظر بگیرید تا به یک گفتگوی منطقی و پیوسته برسید.

• خودتخریبی
• نکات مهم و ضروری در طراحی پرسشنامه طیف لیکرت
• در طراحی و تدوین پرسشنامه رعایت چه نکاتی ضروری است.
• آیا QDA Miner قابل استفاده بر روی سیستم عامل‌های مختلف است؟
• مراحل تحلیل مضمون آتراید-استرلینگ (Attride-Stirling’s approach)
• آیا اکسل ابزارهایی برای ایجاد داشبوردها و گزارش‌های تحلیلی دارد؟
• روغن رزماری و تأثیر چشمگیر آن بر رشد موها + روش استفاده
• 💢دیکتاتور درون و انفجار نادانی
• برای رسیدن به اهداف بلندمدت، پاداش‌های فوری اما کوچیک واسه مغز بیشتر جواب میده!
• چه تفاوتی بین تحلیل مضمون آتراید استرلینگ و سایر روش‌های تحلیل داده‌های کیفی وجود دارد؟
• در چه زمینه‌هایی از تحقیقات از روش تحلیل مضمون آتراید استرلینگ استفاده می‌شود؟
• نمونه‌ای از تحلیل مضمون آتراید-استرلینگ
• تحلیل مضمون آتراید استرلینگ (Attride-Stirling’s approach)
• کاربرد نرم افزار اکسل در تحلیل داده ها کمی چیست؟
• انواع نرم افزار های تحلیل داده های کمی و نقاط قوت و ضعف آن ها
• آیا QDA Miner قابلیت تحلیل کمی را برای داده‌های خروجی در نرم‌افزارهای آماری دیگر فراهم می‌کند؟
• معرفی نرم افزار تحلیل کیفی Dedoose
• آیا QDA Miner قابلیت تحلیل کمی را برای داده‌های خروجی در نرم‌افزارهای آماری دیگر فراهم می‌کند؟
• آیا QDA Miner امکان اتصال به نرم‌افزارهای آماری دیگر را دارد؟
• برخی از قابلیت‌های QDA Miner را برای تحلیل کمی داده‌ها

تدوین سوالات واضح و مختصر: سوالاتی را تدوین کنید که آسان درک و پاسخ دادن باشند. از زبان ساده استفاده کنید و از اصطلاحات یا اصطلاحات فنی که ممکن است مصاحبه شونده را گیج کنند، خودداری کنید. اطمینان حاصل کنید که سوالات به هدف تحقیق مربوط باشند.

استفاده از ترکیبی از انواع سوالات: یک ترکیب از سوالات آزاد (که به پاسخ های مفصل اجازه می دهد) و سوالات بسته (که گزینه های خاصی برای پاسخ فراهم می کند) را در نظر بگیرید. این کمک می کند تا داده های کیفی و کمی جمع آوری شوند.

از سوالات مؤثر و بی طرف استفاده کنید: سوالاتی را تدوین کنید که مصاحبه شونده را به پاسخ خاصی هدایت نکنند. در نظر داشته باشید که بی طرف و بی طرف باشید تا اطلاعات بی طرفانه جمع آوری شود.

انجام آزمایش مصاحبه: یک مصاحبه آزمایشی با نمونه کوچکی از شرکت کنندگان برگزار کنید تا وضوح، مناسب بودن و کارایی سوالات را ارزیابی کنید. این کمک می کند تا هر مشکل یا نقاط بهبود بالقوه شناسایی شوند.

در نظر گرفتن جزئیات مصاحبه: بر۸. تعیین وقت مصاحبه و ساختار لازم: زمان و مکان مصاحبه را تعیین کنید. در نظر بگیرید که مصاحبه به صورت حضوری، تلفنی یا تصویری انجام شود. همچنین، مدت زمان مصاحبه را برنامه ریزی کنید و آن را در زمانی مناسب برای شرکت کنندگان برگزار کنید.

۹. برقراری ارتباط و ایجاد محیط راحت: با مصاحبه شونده رابطه ای ایجاد کنید تا پاسخ های باز و صادقانه ای دریافت کنید. محیطی دوستانه و غیرتهدیدکننده ای ایجاد کنید و اطمینان حاصل کنید که حریم خصوصی و محرمانگی رعایت می شود.

۱۰. یادداشت برداری یا ضبط مصاحبه: روشی را برای جمع آوری داده ها تعیین کنید، آیا شامل یادداشت دقیق در حین مصاحبه است یا ضبط مکالمه. قبل از ضبط صوتی یا تصویری هر گونه مجوز را از مصاحبه شونده دریافت کنید.

۱۱. تحلیل و تفسیر داده ها: پس از مصاحبه، داده های ضبط شده را تحلیل یا یادداشت های مصاحبه را مرور کنید. پاسخ ها را تجزیه و تحلیل کنید تا الگوها، موضوعات و برداشت های مربوط به هدف تحقیق را شناسایی کنید.

مهم است به این نکته توجه کنید که این نکات راهنمایی عمومی هستند و ملاحظات طراحی خاص ممکن است بسته به زمینه تحقیق و اهداف مصاحبه متفاوت باشد.

منبع:
American Psychological Association. (2020). Publication manual of the American Psychological Association (7th ed.). https://doi.org/10.1037/0000165-000 .

جامعه آماري در پژوهش چیست؟

اصول اخلاقی در نگارش مقالات علمی و پژوهشی و مقالات ISI

چگونه یک مصاحبه علمی را طراحی و اجرا کنم؟

یک مقاله علمی از چه بخش هایی تشکیل شده است؟

نشریات و مجلات معتبر بین المللی (ISI) در حوزه علوم اجتماعی