ضریب همبستگی تفکیکی یا جزئی و نیمه جزئی
Part and Partial Correlation
همبستگی، همبستگی جزئی و همبستگی نیمه جزئی سه مفهوم مهم در آمار و تحلیل داده‌ها هستند که به بررسی روابط بین متغیرها می‌پردازند. در زیر به توضیح هر یک از این مفاهیم می‌پردازم:
1. همبستگی (Correlation)
همبستگی به رابطه‌ای بین دو یا چند متغیر اشاره دارد که نشان می‌دهد چگونه تغییرات یک متغیر با تغییرات متغیر دیگر مرتبط است. همبستگی می‌تواند مثبت، منفی یا صفر باشد:
- همبستگی مثبت: وقتی یکی از متغیرها افزایش می‌یابد، دیگری نیز افزایش می‌یابد.
- همبستگی منفی: وقتی یکی از متغیرها افزایش می‌یابد، دیگری کاهش می‌یابد.
- همبستگی صفر: هیچ رابطه‌ای بین دو متغیر وجود ندارد.
همبستگی معمولاً با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون (Pearson correlation coefficient) اندازه‌گیری می‌شود که مقداری بین -1 و 1 دارد.
2. همبستگی جزئی (Partial Correlation)
همبستگی جزئی به بررسی رابطه بین دو متغیر در حالی که تأثیر سایر متغیرها کنترل شده است، می‌پردازد. به عبارت دیگر، همبستگی جزئی نشان می‌دهد که چگونه دو متغیر با یکدیگر مرتبط هستند وقتی که تأثیر دیگر متغیرها حذف شده باشد. این نوع همبستگی به ما کمک می‌کند تا بفهمیم آیا رابطه بین دو متغیر واقعی است یا تحت تأثیر متغیرهای دیگر قرار دارد.
3. همبستگی نیمه جزئی (Semi-partial Correlation)
همبستگی نیمه جزئی مشابه همبستگی جزئی است، اما با این تفاوت که در همبستگی نیمه جزئی، تأثیر یکی از متغیرها بر دیگر متغیرها کنترل می‌شود، در حالی که متغیر دیگر دست نخورده باقی می‌ماند. به عبارت دیگر، همبستگی نیمه جزئی نشان می‌دهد که چگونه یک متغیر بر دیگری تأثیر می‌گذارد در حالی که تأثیر یک متغیر دیگر حذف شده است.
بنابراین:
•در حالت عادی در همبستگی رابطه دو متغیر را با هم بررسی می کنیم که جهت اثر آن ها را نمی دانیم. ولی گاهاً متغیر سومی نیز وجود دارد که این متغیر سومی روی هردو متغیر دیگر تأثیر می گذارد و بر میزان و نوع رابطه بین آن دو متغیر اولی اثر می گذارد . پس در تحلیل باید اثر آن متغیر سومی را هم لحاظ بکنیم.
•پس همبستگی جزئی مانند همبستگی عادی است با این تفاوت که در آن به ما امکان می دهد تا اثر یک متغیر دیگر را حذف کنیم یا کنترل کنیم. این متغیر معمولاً متغیر متشبه ساز است. این شرایط زمانی رخ می دهد که رابطه دو متغیر حداقل تا حدودی از طریق متغیر سوم تحت تأثیر قرار می گیرد. این متغیر به صورت تصنعی ممکن است رابطه دو متغیر را بیشتر نشان دهد. مثلاً ممکن است به نظر برسد دو متغیر با هم رابطه دارند اما در واقع رابطه ی ظاهری آن ها تا حد زیادی تحت تأثیر متغیر سومی است. اگر به صورت آماری اثر متغیر سوم را حذف یا کنترل کنیم رابطه دو متغیر اول احتمالاً کاهش یابد و ضریب همبستگی پایین تری به دست آید. پس اگر در بررسی رابطه دو متغیر وقتی بخواهیم متغیر سوم به عنوان کنترل وارد کنیم از این آزمون استفاده می شود.
مسیر همبستگی جزئی در spss :
Analyze/Correlate/Partial…
در پنجره Variables متغیرهایی که می خواهیم رابطه آن ها را با هم بسنجیم وارد می کنیم. و در Controlling for متغیر(های کنترل) وارد می کنیم.
بطور خلاصه در بررسی همبستگی رابطه کلی دو متغیر را بررسی می کنیم. ولی در همبستگی جزئی یک رابطه کلی داریم و دو رابطه جزئی بین متغیر سومی با متغیر های 1 و 2 . پس در همبستگی جزئی رابطه بین دو متغیر با حذف اثر متغیر سومی به دست می آید.
ضریب همبستگی نیمه جزئی (یا بخشی): این هم دقیقا مانند همبستگی جزئی است با این تفاوت که اثر متغیر کنترلی (متغیر سومی که در بالا آمد) فقط روی یکی از متغیر ها حذف می شود نه هر دو متغیر.
پس اگر سه متغیر داشته باشیم در صورتی که اثر متغیر سومی را کامل حذف کنیم به آن ضریب همبستگی جزئی و اگر اثر متغیر سوم را روی یکی از متغیر ها حذف کنیم به آن ضریب همبستگی نیمه جزئی می گویند.
برای بررسی ضریب نیمه جزئی در spss مراحل زیر را دنبال کنید.
برای فرمان همبستگی جزئی و نیمه جزئی Part and Partial Correlation از همان فرمان رگرسیون خطی استفاده می‌کنیم: در بخش تحلیل Analyze در قسمت رگرسیون Regression قسمت خطی Linear… را کلیک می‌کنیم. با باز شدن صفحه رگرسیون خطی Linear Regression متغیر وابسته را از بین متغیرهای خانه سمت چپ انتخاب می‌کنیم و به خانه متغیر وابسته Dependent انتقال می‌دهیم. همینطور متغیر یا متغیرهای مستقل مورد نظر خود را به خانه متغیر مستقل Independent(s) منتقل می‌کنیم. سپس قسمت آماره‌ها Statistics… را کلیک می‌کنیم. در صفحه آماره‌های رگرسیون خطی Linear Regression: Statistics قسمت همبستگی جزئی و نیمه جزئی Part and Partial Correlation را فعال ساخته و ادامه Continue را کلیک کرده و به دنبال آن در صفحه رگرسیون خطی فرمان را تایید OK می‌کنیم.
خلاصه:
- همبستگی: بررسی رابطه بین دو متغیر بدون کنترل دیگر متغیرها.
- همبستگی جزئی: بررسی رابطه بین دو متغیر با کنترل تأثیر سایر متغیرها.
- همبستگی نیمه جزئی: بررسی رابطه بین یک متغیر و یک متغیر دیگر با کنترل تأثیر یکی از متغیرها.
تحلیل واریانس (ANOVA) چیست؟
نوشته
برای تقویت استخوان چه بخوریم؟/ ۱۱ منبع غذایی مهم دریافت کلسیم
نوشته
۴ راه طبیعی برای بهبود حافظه/ چه مواد غذایی حافظه را تقویت یا تضعیف می‌کنند
نوشته
۲۰ خصوصیت بدترین و ناموفق‌ترین مدیران دنیا
نوشته
آیا اکسل ابزارهایی برای ایجاد داشبوردها و گزارش‌های تحلیلی دارد؟
