■اتومبیل بدون تردید در قیاس با پیاده‌روی یا کالسکه‌سواری، به لحاظ کارایی یک گام بلند رو به جلو به حساب می‌آمد. به جای سلانه سلانه پیاده رفتن با سرعت ۶.۵ کیلومتر در ساعت، امروزه می‌توانید به راحتی و بدون هیچ زحمتی با سرعت ۱۶۰ کیلومتر در ساعت، در اتوبان(کشور آلمان) حرکت کنید. حتی با در نظر گرفتن چراغ قرمزهایی که سر راه ظاهر می‌شوند، فکر می‌کنید میانگین سرعت اتومبیل‌تان چقدر است؟
□محاسبه را چگونه انجام دادید؟ از قرار معلوم کل کیلومترها سالانه رانندگی‌تان را بر تعداد ساعات راندن در جاده‌ها تقسیم کرده‌اید. اما این محاسبات اشتباه است. چند عامل دیگر را هم باید مدنظر قرار داد:
۱. ساعاتی که باید کار کنید تا این ماشین را بخرید.
۲. ساعاتی که باید کار کنید تا پول بیمه، نگهداری، بنزین و قبض جریمه پارک ممنوع را پرداخت کنید.
۳. زمانی که برای رفتن به سر کار و انجام موارد الف و ب صرف می‌کنید که این شامل گیر کردن در ترافیک هم می‌شود.
●ایوان ایلیچ چنین محاسبه‌ای را برای تمام‌خودروها در آمریکا انجام داد. نتیجه؟ یک اتومبیل آمریکایی میانگین سرعتی معادل ۶ کیلومتر در ساعت دارد. به عبارت دیگر همان سرعت پیاده روی. ایلیچ این را اثر معکوس نامید.
○عبارت اثر معکوس به این حقیقت اشاره دارد که شاید بسیاری از تکنولوژی‌ها در نگاه اول زمان و پول زیادی را برای ما پس انداز می‌کنند، ولی اگر تمام هزینه‌ها را بررسی کنید، این پس اندازها دود شده و به هوا می‌رود.
■اثر معکوس یک تله‌ی تصمیم‌گیری است و بهتر است از آن فاصله بگیرید. آن زمانی را که دوربین‌های دیجیتال وارد بازار شده بودند یادتان می‌آید؟ راحت شدیم. حداقل آن موقع چنین حسی داشتیم. دیگر نیازی به نگاتیوهای گران قیمت نبود، نیازی نبود صبر کنیم تا ظاهر شود و دیگر خبری از عکس‌های بی‌کیفیت نبود. اما اگر بازنگری کنیم معلوم می‌شود که نمونه بارز اثر معکوس است.
●امروزه با کوهی از عکس‌ها و ویدئوها مواجه‌ایم که ۹۹٪ آنها زائد هستند، زمانی برای مرتب کردن آنها نداریم و مجبوریم همه آنها را در درآمدهای پشتیبان و حافظه ابری ذخیره کنیم؛ محیط‌هایی که توسط شرکت‌های بزرگ اینترنتی قابل مشاهده و استخراج هستند.
○نتیجه نهایی: تکنولوژی که معمولا پدیده‌ای نویدبخش قلمداد می‌شود، اغلب اثر معکوس روی کیفیت زندگی‌تان دارد. یک قانون اصلی زندگی خوب به این شرح است: اگر چیزی واقعا به شما کمک نمی‌کند، بدون آن هم به مشکل نخواهید خورد. این نکته درباره تکنولوژی، به طور مضاعف صدق می‌کند. دفعه بعد به جای اینکه سراغ نزدیک‌ترین گجت بروید، سعی کنید مغزتان را به کار بیندازید.
✍ کتاب هنر خوب زندگی کردن، رولف دوبلی