اثر تقدّم و اثر تاخّر
🔸اجازه بدهید دو نفر را به شما معرفی کنم. بدون اینکه زیاد فکر کنید، تصمیم بگیرید کدام‌یک را ترجیح می‌دهید: آلن و بن. آلن باهوش، پرتلاش، بی‌پروا، دارای روحیه انتقادی، کله‌شق و حسود است. اما بن حسود، کله‌شق، دارای روحیه انتقادی، بی پروا، پرتلاش و باهوش است. ترجیح می‌دهید با کدام‌یک در آسانسور گیر بیفتید؟
🔸با وجود آنکه توصیفات دقیقاً مشابه‌اند، بیشتر مردم آلن را انتخاب می‌کنند. مغز شما به صفت‌هایی که در ابتدای لیست آمده‌اند بیشتر توجه می‌کند و باعث می‌شود دو شخصیت را متفاوت تشخیص بدهید. آلن باهوش و پرتلاش است، بن حسود و کله شق است! خصوصیت‌های اولیه بقیه را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. به چنین چیزی اثر تقدم می گویند.
🔸به عنوان مثال وقتی کارمندی را استخدام می‌کنید این خطر وجود دارد که کسی را انتخاب کنید که در نگاه اول از همه بهتر بوده است. اثر تقدم همیشه مقصر نیست، اثر تاخر که در مقابل آن قرار دارد هم تقصیر دارد! هرچه اطلاعات جدیدتر باشد آنها را بهتر به خاطر می‌آوریم. وقتی اطلاعات جدیدی وارد حافظه می‌شود بخشی از اطلاعات قدیمی‌تر از آن خارج می‌شود تا فضای لازم به وجود بیاید.
◀️ چه زمانی اثر تقدم بر اثر تاخر ارجحیت دارد و برعکس؟
اگر مجبورید بر اساس مجموعه ای از ادراکاتِ لحظه‌ای، تصمیمی عاجل بگیرید اثر تقدم وزن بیشتری دارد؛ اما اگر مجموعه‌ای از ادراک‌ها مدتی پیش گرفته شده، اثر تاخر غلبه می‌کند. برای مثال اگر چند هفته پیش به سخنرانی‌ای گوش داده باشید نکته نهایی و آخر آن را روشن‌تر از بخش‌های ابتدایی آن به خاطر می‌آورید. در نتیجه ادراک های اولیه و نهایی بر سایر ادراکات غلبه دارند و چنین چیزی به این معناست که محتوایی که بین این دو ساندویچ شده تاثیر ضعیفی دارد.
👈 تلاش کنید از ارزیابی بر اساس ادراک‌های اولیه خودداری کنید. سعی کنید تمام جنبه‌ها را منصفانه ارزیابی کنید. این کار آسان نیست اما راه‌هایی برای انجام آن وجود دارد. به عنوان مثال من در مصاحبه‌ها هر ۵ دقیقه یک امتیاز را می‌نویسم و بعداً میانگین امتیازها را حساب می‌کنم. با این کار مطمئنم بخش‌های میانی به اندازه سلام و خداحافظی ارزیابی می‌شود!
📖 هنر شفاف اندیشیدن
👤 رولف دوبلی