...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
خوش آمدید این سایت دارای مجوز می باشد برای مشاهده مجوز ها پایین صفحه را مشاهده فرمائید.
در بسیاری از فعالیت های و پروژه های تحقیقی مهم ترین ابزار سنجش پرسشنامه می باشد. ابزار سنجش می بایست از پایایی و روایی لازم برخوردار باشد تا محقق بتواند داده های متناسب با تحقیق را گردآوری نماید و از طریق این داده ها و تجزیه و تحلیل آنها، فرضیه های مورد نظر را بیازماید و به سوالات تحقیق جواب دهد. ابزارهای سنجش استاندارد و میزان شده، از روایی و پایایی مناسبی برخوردارند از این رو محققان می توانند آنها را با اطمینان بکار گیرند، ولی ابزار محقق ساخته فاقد این اطمینان اند و محقق می بایست از روایی و پایایی آنها مطمئن شود .
روایی و پایایی ویژگی هایی هستند که هر ابزار سنجشی از جمله پرسش نامه باید دارا باشند. منظور از روایی اینست که محتوای ابزار و یا سوالات مندرج در پرسش نامه، بطور دقیق متغیرها و موضوع مورد مطالعه را می سنجد یا نه؟ بعبارت دیگر آیا آنچه را که فکر می کنیم اندازه می گیریم، واقعا اندازه می گیریم؟ روایی به مقدار اطلاعات مناسبی که تست در ارتباط با فرآیند تصمیم گیری در اختیار می گذارد، مربوط می شود. بنابراین داوری درباره روایی همیشه در رابطه با تصمیمی معین یا کاربردی خاص مورد مطالعه قرار میگیرد.
همچنین منظور از اعتبار یا پایایی ابزار اندازه گیری نیز اینست که اگر سنجش، تحت شرایط مشابه مجددا تکرار شود، نتایج حاصل تا چه حد، مشابه و قابل اعتماد است؟ ابزار سنجشی معتبر است که دارای ویژگی های سازگاری و باز پدیدآوری باشد. یعنی بتوان آن را در موارد متعدد بکار برد و در همه موارد نتیجه یکسانی تولید نماید. اندازه گیری های نامناسب و ناکافی می تواند هر تحقیق علمی را ناروا و بی اعتبار سازد. در مبحث روایی به گونه کلی ذات واقعیت مورد پرسش قرار می گیرد. اعتبار را می توان بدون تفحص در باره مقیاس متغیرها مطالعه نمود. اما مطالعه روایی بدون بررسی ماهیت و معنای متغیرها امکان پذیر نیست.
معمولا به منظور برآورد میزان روایی پرسش نامه و سوالات مطروحه در آن، از نظر خبرگان، کارشناسان و اساتید مسلط به موضوع تحقیق و پرسش نامه استفاده می شود. اعمال نظر و در صورت نیز، اصلاحات خبرگان و اساتید، محقق را از روایی پرسش نامه و تطابق موضوع با سوالات و قابلیت استفاده و به جا بودن سوالات مطروحه مطمئن ساخته و مشخص خواهد نمود که سوالات پرسش نامه تا چه اندازه قدرت توضیح دهی مدل و آزمون فرضیات را خواهند داشت.
جهت محاسبه پایایی، روش های متفاوتی وجود دارد از جمله : روش اجرای دوباره (بازآزمایی)، روش موازی یا همتا، روش تصنیف یا دو نیمه کردن و ضریب آلفای کرونباخ. کارشناسان آماری مرکز توسعه مهارت های آکادمیک ایده آمادگی دارند تا آزمون های مربوط به اعتبار سنجی پرسشنامه را انجام داده و نهایتا پرسشنامه ای متعبر در اختیار شما قرار دهند.
برای مشاهده لیست همه ی پرسشنامه های استاندارد لطفا همین جا روی پرسشنامه استاندارد کلیک فرمایید.
تحلیل داده های آماری برای پایان نامه و مقاله نویسی ،تحلیل داده های آماری شما با نرم افزارهای کمی و کیفی ،مناسب ترین قیمت و کیفیت عالی انجام می گیرد.
ارزش ارتباطی مشتری، یعنی زمانی که مشتری برای خرید اقدام میکند، نسب به قبل از آن، حال بهتری داشته باشد. این ارزش نتیجه ارتباط بین مشتری و کارکنانی است که به وی خدمتی ارائه میدهند ، در واقع ارزش ارتباطی مشتری به احساسی که مشتری از ارتباط با کارکنان کسب می کند اشاره دارد (چن و چن، 2017).
به منظور سنجش ارزش ارتباطی مشتری می توان از پرسشنامه ای که توسط چن و چن (2017) طراحی شده است و دارای 3گویه است، استفاده می شود .
روایی پرسشنامه چیست؟ و از چه راه هایی بررسی می شود؟
?What is the validity of the questionnaire
اعتبار (روایی) پرسشنامه این را بررسی می کند که آیا ابزار آن چیزی را که باید اندازه گیری کند، اندازه گیری می کند؟
روایی از روش های مختلفی قابل بررسی است.
به طور کلی روش های بررسی روایی عبارتند از:
روایی محتوا: این شامل بررسی سؤالات پرسشنامه و اطمینان از پوشش تمام جنبه های مرتبط با موضوع مورد مطالعه است.
روایی سازه: این شامل تعیین اینکه آیا سوالات پرسشنامه با سازه مورد سنجش همسو هستند یا خیر. به عنوان مثال، اگر پرسشنامه سطوح اضطراب را اندازه گیری می کند، سؤالات باید با موقعیت های اضطراب آور مرتبط باشند.
روایی معیار: این شامل مقایسه نتایج پرسشنامه با یک معیار از قبل ایجاد شده از همان سازه است تا مشخص شود که آیا پرسشنامه در اندازه گیری سازه مؤثر است یا خیر.
روایی صوری: این شامل ارزیابی اینکه آیا سؤالات پرسشنامه مرتبط و مناسب برای شرکت کنندگان است یا خیر.
به طور کلی، اعتبار یک پرسشنامه را می توان با طراحی دقیق سوالاتی که ساختار مورد مطالعه را به دقت اندازه گیری می کند و آزمایش آن برای اطمینان از اینکه ابزاری قابل اعتماد برای جمع آوری داده ها است، افزایش داد.
برای مشاهده لیست همه ی پرسشنامه های استاندارد لطفا همین جا روی پرسشنامه استاندارد کلیک فرمایید.
تحلیل داده های آماری برای پایان نامه و مقاله نویسی ،تحلیل داده های آماری شما با نرم افزارهای کمی و کیفی ،مناسب ترین قیمت و کیفیت عالی انجام می گیرد.
درود بر شما کاربر محترم و بزرگوار، به عرض می رساند امروزه هزینه های نگهداری و ارتقای سایت بالا می باشد، لذا جهت ادامه فعالیت مجبور شدیم در بعضی از جاها تبلیغ بگذاریم.
لطفاً با کلیک بر روی لینک های زیر از ما حمایت کنید تا بتوانیم خدمات بهتری ارائه دهیم. مطمئن باشد هیچ مشکلی برای شما پیش نخواهد آمد.
با تشکر.
،
پایایی پرسشنامه چیست؟ و از چه راه هایی بررسی می شود؟
?What is the reliability of the questionnaire
پایایی پرسشنامه به ثبات و پایداری ابزار اندازه گیری مورد استفاده برای جمع آوری داده ها اشاره دارد. روشهای مختلفی برای اندازه‌گیری قابلیت اطمینان وجود دارد، از جمله پایایی آزمون-آزمون مجدد، پایایی بین ارزیاب‌ها و پایایی سازگاری داخلی.
پایایی آزمون-بازآزمایی به میزان سازگاری نمرات به دست آمده از اجرای پرسشنامه یکسان برای یک گروه از شرکت کنندگان در دو نوبت مختلف اشاره دارد. اگر نمرات در طول زمان ثابت باشند، گفته می شود که پرسشنامه از پایایی آزمون-بازآزمایی خوبی برخوردار است.
پایایی بین ارزیاب به میزان توافق بین ارزیاب های مختلف که یک پرسشنامه را ارزیابی می کنند، اشاره دارد. اگر ارزیاب های مختلف نمرات مشابهی کسب کنند، گفته می شود که پرسشنامه از پایایی بین ارزیاب خوبی برخوردار است.
پایایی همسانی درونی به میزان سازگاری بین موارد مختلف در یک پرسشنامه اشاره دارد. اگر مواردی که ساختار یکسانی را اندازه‌گیری میکنند، پاسخ‌های ثابتی ارائه دهند، گفته می‌شود که پرسشنامه از پایایی سازگاری درونی خوبی برخوردار است.
پایایی همسانی درونی معمولاً با آزمون آلفای کرونب
به طور کلی، پایایی یک پرسشنامه به طراحی و روشهای مورد استفاده برای جمع‌آوری داده‌ها و همچنین میزان اندازه‌گیری سازه مورد علاقه توسط پرسشنامه بستگی دارد. مهم است که اطمینان حاصل شود که پرسشنامه از پایایی خوبی برخوردار است تا از صحت نتایج به دست آمده از آن اطمینان حاصل شود.
برای مشاهده لیست همه ی پرسشنامه های استاندارد لطفا همین جا روی پرسشنامه استاندارد کلیک فرمایید.
تحلیل داده های آماری برای پایان نامه و مقاله نویسی ،تحلیل داده های آماری شما با نرم افزارهای کمی و کیفی ،مناسب ترین قیمت و کیفیت عالی انجام می گیرد.
درود بر شما کاربر محترم و بزرگوار، به عرض می رساند امروزه هزینه های نگهداری و ارتقای سایت بالا می باشد، لذا جهت ادامه فعالیت مجبور شدیم در بعضی از جاها تبلیغ بگذاریم.
لطفاً با کلیک بر روی لینک های زیر از ما حمایت کنید تا بتوانیم خدمات بهتری ارائه دهیم. مطمئن باشد هیچ مشکلی برای شما پیش نخواهد آمد.
با تشکر.
،
پرسشنامه استاندارد مجموعه ای از سوالات از پیش تعیین شده است که برای جمع آوری اطلاعات خاص درباره گروهی از افراد یا موضوعی طراحی شده است.
ابزاری است که معمولاً در تحقیقات، نظرسنجی ها و ارزیابی ها استفاده می شود.
سوالات توسط متخصصان تهیه شده و به گونه ای طراحی شده اند که دقیق، واضح و عینی باشند.
سوالات ممکن است باز یا بسته باشند. پرسش‌های باز به پاسخ‌دهندگان اجازه میدهند تا پاسخ‌های دقیق را به زبان خودشان ارائه دهند، در حالی که سؤالات بسته طیف محدودی از پاسخ‌ها را ارائه میدهند که معمولاً به صورت چند گزینه‌ای، مقیاس رتبه‌بندی یا سایر پاسخ‌های از پیش تعیین‌شده سازماندهی می‌شوند.
پرسشنامه‌های استاندارد برای استفاده توسط افراد یا گروه‌های متعدد طراحی شده‌اند و اغلب برای پایایی و اعتبار مورد آزمایش قرار می‌گیرند تا اطمینان حاصل شود که نتایج منسجم و دقیقی تولید میکنند.
اعتبار سنجی پرسشنامه چگونه انجام می شود؟
اعتبار سنجی یک پرسشنامه گام مهمی در حصول اطمینان از اینکه داده های جمع آوری شده قابل اعتماد، دقیق و عاری از سوگیری هستند است. مراحلی که در فرآیند اعتبارسنجی پرسشنامه وجود دارد به شرح زیر است:
آزمون آزمایشی: یک آزمون آزمایشی از پرسشنامه با نمونه کوچکی از پاسخ دهندگان برای آزمایش وضوح، قابل فهم بودن و امکان سنجی سؤالات انجام دهید.
روایی صوری: متخصصان در این زمینه باید پرسشنامه را بررسی کنند تا اطمینان حاصل کنند که سؤالات آنچه را که قرار است اندازه گیری کنند و از نظر فرهنگی مناسب هستند را می سنجد.
روایی محتوا: این از طریق مطالعه کامل سؤالات تعیین می شود تا اطمینان حاصل شود که آنها تمام جنبه های مفهوم مورد سنجش را پوشش می دهند.
روایی معیار: نتایج به دست آمده از پرسشنامه را می توان با معیار طلایی همان متغیر برای سنجش میزان توافق مقایسه کرد. به عنوان مثال، مقایسه نتایج یک پرسشنامه افسردگی با یک ابزار تشخیصی تثبیت شده.
روایی سازه: از تجزیه و تحلیل های آماری برای ارزیابی اینکه چگونه پرسشنامه مفهوم اساسی یا ساختاری را که برای اندازه گیری آن در نظر گرفته شده است، اندازه گیری می کند.
پایایی: این امر با اجرای بیش از یک بار پرسشنامه برای همان گروه از پاسخ دهندگان و مقایسه نتایج ارزیابی می شود.
سازگاری درونی: این امر با ارزیابی چگونگی ارتباط هر سوال با سایر سوالات پرسشنامه ارزیابی می شود.
پس از تکمیل فرآیند اعتبار سنجی، می توان تنظیماتی را برای بهبود اثربخشی پرسشنامه و افزایش دقت داده های جمع آوری شده انجام داد.
برای مشاهده لیست همه ی پرسشنامه های استاندارد لطفا همین جا روی پرسشنامه استاندارد کلیک فرمایید.
تحلیل داده های آماری برای پایان نامه و مقاله نویسی ،تحلیل داده های آماری شما با نرم افزارهای کمی و کیفی ،مناسب ترین قیمت و کیفیت عالی انجام می گیرد.
امروزه افسردگی بیماری است که در بین مردم بسیار افزایش یافته است و هر فرد می تواند با انجام یک تست ساده روانشناسی میزان افسردگی خود را تشخیص دهد.
افسردگی از بیماری های بسیار شایع در بین افراد است اما این بیماری زمانی ناهنجار تلقی می شود که در عملکرد عادی و به هنجار ما را مختل کند و طولانی مدت بشود . آمار نشان داده است که حدود ۱۷ درصد از مردم در طول زندگی یک دوره افسردگی حاد پیدا می کنند .
در افسردگی ۴ مجموعه نشانه و علامت وجود دارد:
همیشه گریه می کنید
از بارزترین خصوصیات افسردگی غم و اندوه و شاد نبودن است که سبب درگیری شدن ما و ایجاد احساس ناامیدی می شود. افسردگی زمانی به وجود می آید که برای هر موضوع کوچکی گریه می کنیم و به خودکشی فکر کنیم. علاوه بر این، دیگر شادی و شعفی در کارهایی که موجب رضایت و خشنودی ما می شدند احساس نمی کنیم.
اعتماد به نفس ندارید
کم شدن اعتمادبه نفس ، نالایق و ناشایست دانستن خود ، سرزنش خود به دلیل خطاها ، احساس نا امیدی ، تردید برای انجام هر کاری برای بهبود حال خود ، از دست دادن انگیزه ، توانایی نداشتن برای یک شروع تازه ، تحلیل رفتن حافظه ، فراموشی مطالب همه از علائم افسردگی هستند.
خسته هستید
نشانه های جسمانی و فیزیکی مانند تغییر اشتها و اختلال خواب، خستگی، بی جان و بی رمق بودن از علائم و نشانه های افسردگی است. در دوران افسردگی افراد بیشتر به فکر خود هستند و ممکن است مشکل کوچک خود را بزرگ کنند و نگران سلامتیشان باشند و در مورد رویدادهای بیرونی بی تفاوت باشند.
انگیزه لازم را ندارید
برای ادامه زندگی و رسیدن به اهداف انگیزه ای نداریم و نمی توانیم کاری برای خود راه اندازی کنیم و به فعل پذیر بودن تمایل داریم ، در حالت افسردگی ما دچار بی ابتکاری و پیگیری نکردن و استمرار در کارها می شویم.
همانطور که در این بخش از نمناک می خوانید اگر می خواهید بدانید افسرده هستید یا خیر لازم نیست تمامی این علائم در شما وجود داشته باشد بلکه اگر علائمی زیاد موجود در این 4 دسته در ما باشد، گرفتار افسردگی شده ایم. با توجه به تست زیر و جواب دادن صادقانه به این 21 سوال شما می توانید به افسردگی و یا عدم افسردگی تان و درجه افسردگی خود پی ببرید.
سوالات و تست برای تشخیص میزان افسردگی
۱. آیا از خودتان ناراحتید ؟
0- خیر ، از دست خودم ناراحت نیستم.
1. از دست خودم ناراحت هستم.
2. از خودم بدم می آید.
3. از خودم نفرت دارم.
۲. احساس می کنید بدتر از دیگران هستید ؟
0- این احساس را ندارم.
1. به خودم نسبت به ضعف ها و اشتباهات، ایراد می گیرم.
2. به دلیل خطاهایم همیشه خود را سرزنش می کنم.
3. هر چیز اتفاق بدی رخ دهد من خودم را سرزنش می کنم.
۳. افکار خودکشی در سر دارید ؟
0- هیچ فکری برای از بین بردن خودم در سر ندارم.
1. افکار خودکشی دارم ولی به آن ها عمل نمی کنم.
2. دلم می خواهد خود را از بین ببرم.
3. اگر می توانستم حتما خودم را از بین می بردم.
۴. آیا زیاد گریه می کنید ؟
0- بیش از معمول گریه نمی کنم .
1.بیشتر از گذشته گریه می کنم.
2.همیشه گریه می کنم .
3.در گذشته می توانستم گریه کنم ولی حالا با آن که می خواهم، نمی توانم.
۵. آیا احساس رضایت به شما دست می دهد.؟
0. مانند گذشته احساس رضایت (لذت)می کنم.
1.مانند گذشته از چیزها لذت نمی برم.
2.از هیچ چیزدیگری احساس رضایت نمی کنم.
3.احساس نارضایتی از همه چیز دارم و کسالت به من دست می دهد.
۶. آیا احساس تقصیر و گناه می کنید ؟
0- احساس تقصیر و گناه خاصی نمی کنم.
1.برخی اوقات احساس تقصیر و گناه می کنم .
2.بیشتر اوقات احساس تقصیر و گناه می کنم.
3. همیشه احساس تقصیر و گناه می کنم.
۷. آیا احساس غم در زندگی دارید ؟
0. خیر ،احساس غم نمی کنم.
1. بله ، احساس غم می کنم.
2. بله ، همیشه غمگینم و نمی توانم از آن خلاص شوم.
3. بسیار غمگین و افسرده ام به صورتی که طاقتم تمام شده است.
۸. آیا به آینده امیدوارید؟
0- به آینده ناامید نیستم.
1. نسبت به آینده احساس ناامیدی دارم.
2.احساس می کنم چیزی برای انتظارنشستن ندارم.
3.آینده امیدوار کننده نیست و در آن چیز مثبتی رخ نمی دهد.
۹. آیا احساس آدم های شکست خورده را دارید؟
0- احساس آدم های شکست خورده را ندارم.
1. احساس می کنم از افراد عادی جامعه شکست خورده ترم.
2.وقتی به زندگی گذشته ام نگاه می کنم، شکست زیادی را می بینم.
3.احساس می کنم کاملا شکست خورده هستم.
۱۰. احساس مجازات در زندگی دارم؟
0.احساس نمی کنم که مجازات می شوم.
1. احساس می کنم که مجازات می شوم .
2. در انتظار مجازات شدن هستم.
3.احساس می کنم که دارم مجازات می شوم.
۱۱. آیا نسبت به گذشته زود رنج تر هستید ؟
0- زودرنج تر از معمول نیستم.
1. بیش از گذشته حساسم و زود رنجیده خاطر می شوم.
2.من همیشه احساس رنجش و تحریک پذیری می کنم.
3.احساس می کنم دیگر چیزی نمی تواند مرا برنجاند و تحریک پذیرم کند.
۱۲. آیا نسبت به دیگران علاقه دارید ؟
0- علاقه ام را نسبت به دیگران از دست نداده ام و به دیگران علاقه مند هستم .
1. نسبت به دیگران کمتر از گذشته علاقه مند هستم.
2.علاقه ام را به دیگران بیشتر از گذشته از دست داده ام.
3. دیگر به کسی علاقه ای ندارم.
۱۳. اشتهای شما چگونه است ؟
0- اشتهایم بدتر از گذشته نیست.
1.اشتهایم مانند گذشته خوب نیست.
2.اشتهایم خیلی کم شده است.
3.نسبت به هیچ چیز اشتها ندارم.
۱۴. آیا تغییر وزن داشته اید ؟
0- به تازگی وزنم زیاد کم نشده است.
1.بیش از 5/2 کیلو وزنم کم شده است.
2.بیش از 5 کیلو وزنم کم شده است.
3.بیش از 10 کیلو وزنم کم شده است.
۱۵. نگران سلامتیتان هستید ؟
0.بیش از معمول نگران سلامتم نیستم.
1. درباره مسائل جسمی مانند دردها، ناراحتی معده یا یبوست نگرانم.
2. درباره مسائل جسمی خیلی نگرانم طوریکه نمی توانم فکرم را از آن دور کنم .
3.آنقدر در مورد مسائل جسمی نگرانم که نمی توانم درباره چیز دیگری فکر کنم.
۱۶. تغییری در میل جنسی شما ایجاد نشده است ؟
0- به تازگی هیچ تغییری را در میل جنسی ام احساس نکرده ام.
1.از گذشته کمتر میل جنسی دارم.
2. میل جنسی ام بسیار کم شده است.
3. میل جنسی ام را از دست داده ام.
۱۷ . آیا در تصمیم گیری دچار مشکل شده اید ؟
0- به خوبی گذشته، می توانم تصمیم گیری کنم.
1. تصمیم گیری ها را بیشتر از گذشته به تعویق می اندازم.
2. تصمیم گیری نسبت به گذشته، برایم مشکل تر است.
3. به هیچ وجه قادر به تصمیم گیری نیستم.
۱۸ .آیا از ظاهر خود راضی هستید ؟
0- قیافه ام بدتر از گذشته نیست .
1.نگران پیر و زشت به نظر رسیدن هستم .
2. تغییرات دائمی به وجود آمده در ظاهرم مرا زشت جلوه می دهد.
3. باور دارم که قیافه ام زشت است.
۱۹. آیا برای رسیدن به کارهایتان تلاش می کنید ؟
0- به خوبی گذشته می توانم به کارهایم برسم.
1. تلاش بیشتری برای شروع کارها، باید انجام دهم.
2. برای انجام کارها، باید به خودم فشار زیادی بیاورم.
3. اصلا نمی توانم به کاری دست بزنم.
۲۰ . مانند گذشته می توانید بخوابید ؟
0- به خوبی گذشته می توانم بخوابم.
1. به خوبی گذشته نمی توانم بخوابم.
2. یک تا 2 ساعت زودتر از گذشته برمی خیزم و دیگر نمی توانم بخوابم.
3.چند ساعت زودتر از گذشته برمی خیزم و دیگر نمی توانم بخوابم.
۲۱. آیا از گذشته بیشتر خسته می شوید ؟
0- بیشتر از گذشته خسته نمی شوم.
1.از گذشته سریع تر خسته می شوم .
2.تقریبا از انجام هر کاری خسته می شوم.
3.آنقدر خسته ام که نمی توانم دست به هیچ کاری بزنم.
درجه افسردگی شما
شماره جواب تست ها را با هم جمع کنید تا عددی به دست آورید ، با توجه به نمره ای که به دست آورده اید ،میزان افسردگی تان را می توانید بسنجید و سپس برای درمان آن به روان پزشکان مراجعه کنید تا سلامت روان خود را به دست آورید و از افسردگی خلاص شوید.
امتیاز 0 – 28 هیچ یا کمترین حد
امتیاز 29 – 31 خفیف
امتیاز 32-39 متوسط
امتیاز 40 به بالا وخیم
درود بر شما کاربر محترم و بزرگوار، به عرض می رساند امروزه هزینه های نگهداری و ارتقای سایت بالا می باشد، لذا جهت ادامه فعالیت مجبور شدیم در بعضی از جاها تبلیغ بگذاریم.
لطفاً با کلیک بر روی لینک های زیر از ما حمایت کنید تا بتوانیم خدمات بهتری ارائه دهیم. مطمئن باشد هیچ مشکلی برای شما پیش نخواهد آمد.
با تشکر.
،
«پرسشنامه» (Questionnaire) ابزاری برای جمع‌آوری داده‌ها برای اجرای طرح‌های تحقیق و مطالعات آماری است. اطلاعات مربوط به جامعه یا نمونه آماری توسط پرسشنامه دریافت می‌شود. به همین جهت طراحی پرسشنامه به شکلی که دقیق بوده و داده‌های مورد نیاز محقق را ثبت کند، از اهمیت زیادی برخوردار است. در این نوشتار به نکاتی در مورد نحوه طراحی پرسشنامه می‌پردازیم که رعایت کردن آنها، به محقق اطمینان می‌دهد که نتایج حاصل از عملیات جمع‌آوری اطلاعات، قابل اطمینان است.
فر فرانسیس گالتون» (Sir Francis Galton)، دانشمند و محقق انگلیسی، مطرح شد و از آن برای تحقیقات مربوط به انسان شناسی و تهیه آمار از پدیده‌های اجتماعی در اواخر سال‌های 1800 استفاده کرد. در حقیقت پرسشنامه ستون فقرات هر نظرسنجی و موفقیت آن وابسته به پرسشنامه و نحوه طراحی آن است.
به عنوان یک تعریف ابتدایی، می‌توان پرسشنامه را لیستی از سوالات شفاهی یا نوشتاری در نظر گرفت که توسط یک پرسشگر یا پاسخ‌دهنده تکمیل شده است تا نسبت به یک یا چند فرضیه در یک طرح تحقیق، اطلاعاتی جمع‌آوری شود.
پرسشنامه، اصلی‌ترین ابزار جمع آوری داده‌های اولیه چه از لحاظ «کمی» (Quantitative) و چه از لحاظ «کیفی» (Qualitative) است. در پرسشنامه‌ها داده‌ها به روشی استاندارد جمع آوری شده و به این ترتیب سازگاری درونی و انسجام در اطلاعات ثبت شده بوجود خواهد آمد. به این ترتیب نتایج حاصل از اجرای طرح تحقیق آماری روی چنین داده‌هایی، قابل اعتماد و ارزشمند خواهد بود.
پرسشنامه باید یک هدف مشخص داشته باشید که هم راستا به اهداف تحقیق بوده و باید از همان ابتدا مشخص شود که چگونه از داده‌های جمع‌آوری شده استفاده خواهد شد. این امر به صرفه‌جویی در منابع و سرعت اجرای طرح تحقیق کمک شایانی میکند.
اجرای طرح تحقیق به کمک پرسشنامه می‌تواند بسیار ارزان و در زمان کوتاه صورت گیرد. این موضوع از مزایای اصلی استفاده از پرسشنامه‌ها محسوب می‌شود که در هنگام طراحی پرسشنامه باید به آن توجه داشت.
تضمین به پاسخ‌دهندگان در مورد قانون حفظ حریم خصوصی به آنان این اطمینان را می‌دهد که پاسخ‌های آنها به ضررشان نخواهد بود و در نتیجه صادقانه پاسخ خواهند داد زیرا می‌دانند که هویت آنها پنهان است و راز داری حفظ می‌شود.
به منظور جمع آوری اطلاعات مفید و مرتبط با یک طرح تحقیق آماری ضروری است که توجه دقیق به طراحی پرسشنامه صورت گیرد. به منظور طراحی پرسشنامه مناسب، تفکر و تلاش همچنین برنامه‌ریزی امور، باید به شکل دقیق صورت گیرد. مراحل طراحی یک پرسشنامه موثر به صورت زیر است.
تعیین اهداف و نیازهای اولیه طرح و در نظر گرفتن داده‌های مورد نیاز متناسب با آنها
تهیه محتوای سوالات، جمله‌بندی و قالب مناسب برای دریافت پاسخ‌ها
در نظر گرفتن توالی و چیدمان سوالات هنگام طراحی پرسشنامه
آزمون اولیه پرسشنامه به منظور شناسایی مشکلات و ایجاد نسخه‌های اصلاح شده
ارائه و به کارگیری طراحی پرسشنامه نهایی
تصویر زیر مراحل و گام‌های طراحی پرسشنامه را به خوبی نشان داده است.
گام‌های طراحی پرسشنامه برای طرح تحقیق
انواع سوالات نظرسنجی در طراحی پرسشنامه
روشهای مختلفی برای دریافت پاسخ‌های سوالات طرح شده در پرسشنامه وجود دارد. معمولا به هر یک از این سوالات، یک «گویه» (Questionnaire item) گفته می‌شود که پاسخ‌دهنده، ممکن است به طور تشریحی یا انتخاب گزینه‌ای خاص، به آن جواب دهد. حدود چهار نوع مختلف برای طراحی پرسشنامه و گزینه‌های پاسخ وجود دارد که در ادامه آنها را معرفی کرده و در مورد هر یک توضیحاتی ارائه خواهیم کرد.
سوالات همساز (Contingency Questions) با قالب آبشاری (Cascade format)
سوالات ماتریس (Matrix Questions)
سوالات بسته (Closed-ended Questions)
سوالات باز (Opend-ended Questions)
سوالات همساز با قالب آبشاری
سوالی که فقط در صورت پاسخ دادن پاسخ دهنده به یک یا چند سوال قبلی، قابل دسترس باشد، سوالات همساز با قالب آبشاری گفته می‌شود. به این ترتیب انتخاب پاسخ به یک سوال وابسته به سوالات دیگر خواهد بود و نتایج با یکدیگر همبستگی خواهند داشت. برای مثال پرسیدن تجربه «درمان بریس» در کودکانی که تحت درمان ارتودنسی قرار نگرفته‌اند امری بی‌مورد محسوب می‌شود در نتیجه چنین پرسشی مورد نداشته و این سوال فقط برای کسانی که تحت درمان قرار داشته‌اند، ضروری محسوب می‌شود.
واضح است که سوالات همساز با این پرسش، در ادامه ظاهر شده و در رابطه با نحوه درمان و غیره خواهد بود.
سوالات ماتریسی
در این گونه سوالات، دسته‌های پاسخ یکسانی به یک یا چند سوال اختصاص می‌یابد. به این ترتیب سوالات در زیر یکدیگر قرار گرفته و پاسخ‌ها به صورت ستون‌هایی برابر هر یک دیده می‌شوند. در این حالت بخش پاسخ‌ها تشکیل یک ماتریس میدهند که به پاسخ‌دهنده، امکان انتخاب یک گزینه را از هر سطر ماتریس فراهم میکنند. این گونه طرح سوال، به منظور سرعت‌بخشی به پر کردن پرسشنامه کمک کرده و فضای صفحه کاری را کاهش میدهند. در تصویر زیر یک نمونه از این گونه سوالات را مشاهده می‌کنید.https://beta.kaprila.com/a//templates_ver2/templates.php?ref=blog.faradars&id=string-1&t=string&w=760&h=140&cid=2993631,2994057,2994067&wr=special,random,random&pid=54
نمونه یک پرسشنامه با سوالات ماتریسی
این گونه پرسشنامه‌ها اغلب در طرح‌های بررسی سیستم‌های با رویکرد رفتاری (Behavioral Approach System- BAS) یا سیستم‌های پیش‌گیری (Behavioral Avoidance) مورد استفاده قرار میگیرد.
سوالات بسته
در این گونه پرسشنامه‌ها، پاسخ‌های آزمودنی‌ها (افرادی که مورد بررسی قرار گرفته‌اند) محدود به یک مجموعه پاسخ ثابت است. بسیاری از متغیرهای مربوط به مقیاس‌ها یا سطوح سنجش از طریق سوالات با پاسخ بسته جمع‌آوری می‌شوند. برای مثال می‌توان به سوالاتی اشاره کرد که پاسخ‌هایی به شکل زیر دارند.
بله / خیر: پاسخ دهنده به سوالات با دو گونه «بله» یا «خیر» سروکار دارد. برای مثال طرح سوال «آیا تا به حال به دندانپزشک مراجعه کرده اید؟» با گزینه بله یا خیر پاسخ داده می‌شود.
گزینه چندگانه: پاسخ دهنده گزینه‌های مختلفی برای انتخاب در اختیار دارد. برای مثال، پاسخ «این محصول را چگونه ارزیابی می‌کنید» با گزینه‌های «عالی»، «خوب»، «متوسط» یا «ضعیف»، مطرح خواهد شد.
سوالات مقیاس پذیر: در این حالت پاسخ‌ها به صورت پیوسته درجه‌بندی می‌شوند. مثلا، «میزان کیفیت محصول را از بین ۱ تا ۱۰ انتخاب کنید» از این دسته محسوب می‌شود. مشخص است که مقیاس یا طیف لیکرت (Likert) نیز در این گروه قرار میگیرد زیرا فاصله بین مقادیر آن یکسان است.
نکته: مقیاس Likert مقیاسی روان سنجی است که معمولاً در تحقیقاتی مرتبط با علوم اجتماعی مورد استفاده قرار میگیرد.
برای مثال «آیا از آرایش دندان‌های فرزندتان راضی هستید؟» باید با پاسخی به شکل یکی از گزینه‌های (1) «کاملاً مخالفم»، (2)، «مخالفم» (3)، «نمی‌دانم» (4)، «موافق» (5)، «کاملاً موافقم» همراه شود.
سوال با پاسخ‌های بسته
سوالات باز
گزینه‌ها یا دسته‌های از پیش تعریف شده یا پیشنهادی برای سوالات باز وجود ندارد. پاسخ دهنده بدون اینکه گزینه‌هایی در اختیارش باشد، با کلمات خود پاسخ می‌دهد. این دسته سوالات به گونه‌های مختلفی طبقه‌بندی می‌شوند که در ادامه به طور خلاصه توصیف شده‌اند.
«کاملاً بدون ساختار»، «عبارت کامل»، «بیان توصیفی و تشریحی»، «تکمیل یک تصویر» یا «آزمون تصور موضوعی» تقسیم‌بندی می‌شوند.
کاملاً بدون ساختار (Completely unstructured): «نظر شما در مورد پرسشنامه چیست؟»
کامل کردن با کلمه (Word association): اغلب به صورت پر کردن جای خالی در یک عبارت یا پاسخ‌های یک کلمه‌ای به یک پرسش اطلاعات ثبت و جمع‌آوری می‌شوند. مثلا اگر مصاحبه‌گر عبارت «سرد» را بگوید، پاسخ‌دهنده می‌تواند بگوید گرم و یا موارد مشابه آن را به عنوان پاسخ ارائه دهد.
کامل جمله (Sentence completion): پاسخ‌دهندگان یک جمله ناقص را به کمک یک کلمه یا عبارت، کامل میکنند. به عنوان مثال، «مهمترین اولویت من برای خرید خانه جدید است. . . ».
کامل کردن داستان (Story completion): پاسخ دهندگان عبارت‌های ناقص در یک داستان مرتبط با موضوع یا هدف تحقیق را تکمیل کرده و کل داستان را کامل میکند.
تکمیل تصویر (Picture completion): پاسخ دهندگان جای خالی خود را پر میکنند.
آزمون تصور موضوعی (Thematic apperception test): در این گونه پاسخ‌ها، فرد آزمودنی، به تصویری نگاه کرده و سعی در توصیف آن میکند. حتی ممکن است در مورد اتفاقی که در تصویر رخ خواهد داد، توضیحاتی ارائه کند.
جدول مقایسه سوال‌های پاسخ-بسته و پاسخ-باز برای اندازه‌گیری یک موضوع
سوال با پاسخ بسته
سوال با پاسخ باز
آیا با یکی از وسایل «خودرو شخصی»، «اتوبوس» یا «پیاده‌روی» به محل کار خود می‌روید؟
چگونه و با چه وسیله نقلیه‌ای به محل کار خود می‌روید؟
آیا رابطه خوبی با رییس خود در محل کار دارید؟
رابطه خود با رییس را در چند جمله توصیف کنید.
آیا نتیجه سفر تجاری شما، سودآور بود؟
برای سودآوری در سفرهای تجاری، چگونه هزینه‌ها را مدیریت می‌کنید؟
آیا مذاکره موفقی داشتید؟
جلسه مذاکره چگونه گذشت؟
همانطور که در جدول بالا مشاهده می‌کنید، ممکن است سوالات متفاوتی در پرسشنامه به کار رود که همه آنها به یک هدف یا اندازه مرتبط هستند.
تمامی تحقیقات و برنامه‌ریزی‌ها، امروزه به واسطه داده و اطلاعات گردآمده از بین جامعه صورت میگیرد. ابزارهای جمع‌آوری اطلاعات در حوزه‌های علوم اجتماعی و رفتاری و حتی علوم پزشکی نیز اهمیت پیدا کرده‌اند. در فرادرسی که لینک آن را در ادامه متن مشاهده می‌کنید، ملاحظاتی که هنگام طراحی پرسشنامه در این حوزه‌ها باید در نظر گرفته شود، شرح و آموزش داده شده است.
ویژگی‌های ایده‌آل در طراحی پرسشنامه
یک پرسشنامه باید ویژگی‌های مختلفی داشته باشد که اصلی و مهمترین آنها به صورت فهرست‌وار در ادامه دیده می‌شود.
با زبان ساده و مشخص تشکیل شده باشد. وجود جمله‌های کوتاه و قاطع از ویژگی‌های یک پرسشنامه خوب است.
در هر سوال به دنبال اندازه‌گیری یک ویژگی باشید. پس باید در هر سوال یک بعد از ابعاد هدف مورد نظر، سنجیده شود.
برای سوالات چند گزینه‌ای (بسته) یک پاسخ درست و دقیق ارائه دهید.
تمام شرایط و گزینه‌های احتمالی برای پاسخ را در پرسشنامه لحاظ کنید.
در صورت امکان گزینه‌های انحصاری برای پاسخ سوالات به سوالات بسته در نظر بگیرید.
در پاسخ‌ها تنوع ایجاد کنید.
مطلوبیت اجتماعی را به حداقل برسانید. به این معنی که پاسخ دهنده احساس نکند با انتخاب گزینه‌ای خاص، از لحاظ اجتماعی پذیرفته خواهد شد.
بهره‌گیری از این خصوصیات، هنگام طراحی پرسشنامه باعث می‌شود، نتایج بدست آمده از جمع‌آوری پاسخ‌های مربوطه قابل اعتماد و با درصد زیادی، معتبر باشند.
جنبه های اصلی پرسشنامه
هنگام طراحی پرسشنامه سه جنبه اصلی را همیشه در نظر بگیرید. این عوامل باعث ساده‌تر شدن و همچنین درک بهتر پاسخ‌دهنده به پرسشنامه‌ها خواهد شد.
فرم کلی
ترتیب سوال‌های پرسشنامه
فرمول بندی سوال‌ها
فرم کلی (General Form)
یک پرسشنامه می‌تواند دارای ساختار بوده یا بدون ساختار به کار رود. پرسشنامه ساخت‌یافته شامل سوالات مشخص، ملموس و از پیش تعیین شده وجود دارد. سوالات دقیقاً با همان شکلی درک می‌شوند که هدف پرسشگر بوده. یک پرسشنامه کاملاً ساختاریافته است اگر در آن، تمام سوالات و پاسخ‌ها مشخص شده باشد و برداشت‌های متفاوت در واژه‌های آن از طرف پاسخ دهندگان به حداقل ممکن برسد. برای مثال «آیا گواهینامه رانندگی دارید؟ ( ) بله – () خیر» یک سوال ساخت‌یافته است. دقت کنید که داخل پرانتز‌ها با علامت پر خواهد شد.
ولی زمانی که این خصوصیات در پرسشنامه نباشد، آن را به عنوان یک پرسشنامه غیرساختاری یا بدون ساختاری می‌شناسیم. مصاحبه براساس یک پرسشگر از نوع پرسشنامه غیرساختاری محسوب می‌شود. به این ترتیب خروجی حاصل از پرسشنامه به نظر پرسشگر و نقطه نظرات او تمایل داشته و ممکن است یک دیدگاه را به پاسخ‌دهنده دیکته کند. برای مثال «چگونه می توان پوسیدگی دندان را متوقف کرد؟» از دید یک پرسشگر که در طرح تحقیق برای فروش یک خمیر دندان خاص اشتغال دارد، در پاسخ‌ها اثرگذار خواهد بود.
ترتیب سوال‌های پرسشنامه
توالی سوالات باید واضح و روان باشد. توالی مناسب سوال‌ها بطور قابل توجهی پاسخ‌های تصادفی یا شانس را کاهش می‌دهد. به این ترتیب نتایج حاصل از فرد پاسخ دهنده سوء تعبیر نخواهد شد. بخصوص چند مورد اول سوالات از اهمیت ویژه‌ای هنگام طراحی پرسشنامه برخوردار هستند زیرا احتمالاً بر نگرش پاسخ‌دهنده و درک اهمیت کار تاثیرگذار است. بنابراین در پرسش‌های اولیه در یک پرسشنامه، از به کار بردن سوالاتی مانند زیر پرهیز کنید.
سوالاتی که به شدت حافظه را تحت فشار قرار میدهند.
سوالات با شخصیت فرد مرتبط هستند.
سوالات مربوط به ثروت شخصی.
سوال نسبتاً دشوار و شخصی باید در انتهای پرسشنامه قرار گیرند. بنابراین، ترتیب سوالات معمولاً باید با سوالات عمومی شروع شده و به سوالات تخصصی میل پیدا کند.
فرمول‌بندی و تنظیم سوالات
سوال باید بسیار واضح و بی‌طرفانه (نااریب- Unbiased) باشد تا تصور مغرضانه بودن پرسش‌ها مطرح نشود. به طور کلی سوالات باید استانداردهای زیر را داشته باشند.
به راحتی قابل درک برای عموم مردم باشند.
ساده و کوتاه مطرح شده باشند.
باید در یک سوال، فقط یک موضوع را مطرح یا مفهومی را منتقل کرد.
منطبق با شیوه تفکر پاسخگو بوده و تا حد امکان با دغدغه فکری او مطابقت داشته باشد.
باید از کلمات کنایه‌آمیز و دارای معانی متعدد اجتناب شود.
کلمات توهین آمیز، عبارت‌های عاطفی و القاء یک احساس، نباید در پرسشنامه به کار رود.
در ادامه رویکردهای مختلف برای جمع‌آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه‌های طراحی شده را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
روش جمع‌آوری پاسخ پرسشنامه
یک محقق به منظور جذب و جمع‌آوری داده‌های پرسشنامه نیاز به تکنیک‌های مختلف دسترسی به مخاطب یا پاسخ‌دهنده دارد. در این قسمت این روش‌ها را بازگو کرده و در مورد هر یک توضیحاتی ارائه خواهیم کرد. این رویکردها مطابق فهرست زیر معرفی شده‌اند.
مصاحبه حضوری
مصاحبه تلفنی
سوال پستی یا ارسال و دریافت به صورت نامه
طرح سوال اینترنتی
مصاحبه حضوری
مصاحبه‌های شخصی، نظرسنجی‌هایی است که به صورت شخصی توسط مصاحبه کننده انجام می‌شود که معمولاً به سراغ شخص مورد نظر می‌رود.
مزایا: نرخ پاسخ بالا در این روش وجود دارد، زیرا مصاحبه‌گر می‌تواند پاسخ دهنده را نسبت به ارائه جواب ترغیب کند یا ابهامات را در صورت لزوم رفع کند. کنترل بر انتخاب پاسخ دهنده، می‌تواند با صرف زمان بیشتر و در نتیجه دقت در پاسخ‌ها بشود.
معایب: هزینه‌های زیاد، وقت‌گیر بودن، الزامات اداری به منظور انتخاب و آموزش مصاحبه کنندگان، هزینه‌های مسافرت و تماس با پاسخ دهندگان در این روش زیاد است.
مصاحبه تلفنی
نظرسنجی‌های تلفنی معمولاً از یک دفتر مرکزی انجام می‌شوند که مصاحبه‌گر با خانواده‌ها یا اعضای منتخب مشاغل تماس تلفنی برقرار میکنند.
مزایا: میزان پاسخگویی خوب، سریع، کنترل بر پاسخگو. اگر لیستی جامع از جمعیت هدف موجود و در دسترس باشد، احتمال به دست آوردن یک نمونه عالی وجود دارد.
نقاط ضعف: سوالات باید کوتاه و ساده باشند، نمی‌توان برای وقفه‌های پیش‌آمده حین تماس تلفنی در خانه/دفتر کار کنترلی ایجاد کرد یا حداقل جلوگیری از آن کاری دشوار است. افراد مصاحبه شده در خانه یا محل کار باید وقت اضافی برای آموزش در مورد نحوه پاسخگویی به سوالات داشته باشند. نظارت بر مصاحبه کنندگان و پاسخ‌دهندگان دشوار است.https://beta.kaprila.com/a//templates_ver2/templates.php?ref=blog.faradars&id=string-3&t=string&w=760&h=140&cid=2993631,2993832,2993866&wr=special,random,random&pid=59
سوالات پستی
در این حالت، از طریق پست، برگه پرسشنامه ارسال شده و نتایج نیز از همین طریق دریافت می‌شود. انتخاب جامعه یا نمونه آماری از طریق آدرس‌های پستی صورت میگیرد.
مزایا: میزان پاسخگویی خوب با پیگیری دقیق، به دست آوردن جمعیت ذکر شده نسبتاً آسان، سادگی برای مدیریت هزینه از مزایای این روش محسوب می‌شود. بعلاوه می‌تواند منطقه جغرافیایی گسترده‌تری را پوشش داده و کنترل بیشتری نیز روی جامعه هدف داشت. انتخاب حجم نمونه گسترده‌تر امکان‌پذیر بوده و نمونه‌ها به راحتی در دسترس هستند.
معایب: ممکن است پرسشنامه به شخص دیگری داده شده و تکمیل گردد یا حتی ممکن است پرسشنامه به پاسخ دهنده مورد نظر نرسد. طراحی پرسشنامه برای سوالات پستی دشوارترین نوع محسوب شده و تفسیر برای سوالات باز وجود دارد.
سوالات اینترنتی
نظرسنجی‌های اینترنتی نوعی نظر سنجی مکتوب محسوب می‌شود. پاسخ دهندگان هنگامی که از طریق پست الکترونیکی برای شرکت در نظرسنجی دعوت می‌شوند با یک صفحه وب مواجه شده که باید براساس آن پاسخ‌های خود را انتخاب کنند.
مزایا: جدول بندی سریع توسط برخی از محصولات نرم افزاری (مانند اکسل) اجازه می‌دهد تا پرسشنامه با سوالات بسته با سرعت دسته‌بندی و پردازش شوند. همچنین از سوگیری و تحریف مصاحبه‌گر نیز اجتناب شده و پاسخ‌ها بعید است تحت تأثیر مطلوبیت اجتماعی قرار بگیرند. بنابراین به راحتی قابل اجرا بوده و نسبتاً کم هزینه محسوب می‌شوند.
معایب: اطلاعات منتقل شده از طریق اینترنت ممکن است محرمانه و رمزنگاری شده، نباشند. از طرفی کنترل ضعیف بر انتخاب پاسخ دهنده، پیگیری در بررسی‌های آتی را دشوار می‌سازد. به دست آوردن نمونه احتمالی دشوار است و مانند نظرسنجی‌های پستی، این سخت‌ترین نوع است طراحی پرسشنامه را شامل می‌شود.
نظرسنجی آزمایشی / پیشینه سوالات
بررسی آزمایشی، اولین بخش از فعالیت‌های یک طرح تحقیق را شامل می‌شود. به این ترتیب قبل از انجام هر کارهای باید به بررسی اولیه و آزمایشی پرسشنامه‌ها پرداخت. در این قسمت یک الگوی تحقیقاتی مقدماتی (حتی قدیمی) را به منظور اثربخشی طرح تحقیق و روش شناسی آن به کار می‌گیریم. هدف از نظرسنجی آزمایشی، می‌تواند تجدید نظر در سوالات، بهبود ساختار پرسشنامه و حتی جابجایی ساده سوالات باشد. به این ترتیب نتایج مطلوبی از اجرای طرح تحقیق در نهایت بدست خواهد آمد.
بهتر است هنگام یا بعد از نظر سنجی آزمایشی به سوالات زیر پاسخ مناسب داده باشیم تا مطمئن شویم که کار را به درستی انجام داده‌ایم. فقط در زمانی که پاسخ این سوالات ما را به درستی بررسی آزمایشی قانع کرد، گام‌های بعدی طرح پژوهشی را برخواهیم داشت.
آیا سوال‌ها به درستی قالب‌بندی شده‌اند؟
آیا کلمات به کار رفته در سوالات، درک صحیح از موضوع را در مخاطب ایجاد کرده‌اند؟
آیا سوال‌ها به بهترین ترتیب قرار داده و نظم‌دهی شده‌اند؟
آیا سوال‌ها برای همه طبقات اجتماعی پاسخ دهندگان قابل درک است؟
آیا سوال‌های اضافی با موضوعات جدید یا تاکید به موضوعات قبلی، مورد نیاز است یا برخی از آنها باید حذف شوند؟
آیا دستورالعمل‌های تکمیل پرسشنامه برای مصاحبه کنندگان به روشنی نحوه کار را شرح داده است؟
مراحل اساسی در تجدید نظر پرسشنامه
نمونه مشابهی از پرسشنامه خودتان را در زمینه مورد نظر (مثلا اقتصادی یا اجتماعی) انتخاب کنید و موقعیت جغرافیایی که قرار است در آن استفاده شود را در نظر بگیرید.
اسامی مصاحبه کنندگان را یادداشت کنید. این افراد قرار است که تمام اظهارات پاسخ دهندگان را یادداشت و ثبت نمایند. در مورد دستورالعمل‌های تکمیل پرسشنامه یا عبارت‌های سوالی، برایشان به طور کامل شرح دهید. هدف از طرح تحقیق را مطرح و نتایج مورد انتظار را مشخص کنید تا به اهمیت ثبت نتایج صحیح آگاه شوند.
مراحل تکمیل و ارسال پرسشنامه را مدیریت کنید. در هر بخش از شاخص‌های ارزیابی کمک بگیرید تا مطمئن شوید، کارها به درستی صورت گرفته.
نتایج را بررسی کنید. اعتبارسنجی متقابل و مشاهدات نامربوط را جدا کرده و براساس پرسشنامه‌ها کامل و معتبر، تحلیل و محاسبات آماری را انجام دهید.
قابلیت اطمینان
قابلیت اطمینان به میزان اندازه یا شاخصی اشاره دارد که نتایج سازگار در پیش آزمون پرسشنامه را مشخص میکند. برای هر یک از موارد زیر شاخص‌هایی برای قابلیت اطمینان ایجاد کرده و مقادیر حاصل را مورد بررسی قرار دهید.
قابلیت اطمینان بین مصاحبه کنندگان
قابلیت اطمینان مجدد آزمایش یا پایایی
قابلیت اطمینان سازگاری داخلی پرسشنامه
قابلیت اطمینان بین مصاحبه کنندگان
این شاخص باید برای ارزیابی درجه تفاوت بین مصاحبه کنندگان به کار رفته و تفسیر مناسبی از اختلاف بین آنها ارائه کند. باید اطمینان کسب کنید که مصاحبه‌گرها، به شکل درست آموزش دیده‌اند و درک یکسانی از طرح تحقیق داشته و پرسشنامه‌ها و پاسخ‌دهندگان را به خوبی درک میکنند.
قابلیت اطمینان مجدد آزمایش یا پایایی
این کار برای ارزیابی سازگاری پاسخ از یک مورد سوال استفاده می‌شود. قابلیت اطمینان مجدد آزمایش با تکرار اجرای پرسشگری براساس پرسشنامه یکسان صورت گرفته و سازگاری بین پاسخ‌ها بوسیله آماره «کاپا» (κ�) بررسی می‌شود. قابلیت اطمینان در صورت قابل قبول بودن مقدار کاپا (مقادیر بزرگتر از 80٪) رضایت بخش خواهد بود. به این ترتیب قابلیت اطمینان پرسشنامه با تخمین میزان خوب ارزیابی می‌شود و مقدار حاصل منعکس کننده ساختار مناسب برای پرسشنامه است.
قابلیت اطمینان سازگاری داخلی
اگر بخواهیم ثبات درونی یا پایایی را در پرسشنامه اندازه‌گیری کرده و بین متغیرهایی که یک هدف یا ساختار را دنبال میکنند، ارتباط را مورد بررسی قرار دهیم، از آماره «آلفای کرنباخ» (Cronbach’s Alpha) استفاده خواهیم کرد. اگر مقدار این شاخص نیز بیش از 80٪ باشد سازگار درونی قابل قبول است. زمانی که قابلیت اطمینان ابزار ثابت می‌شود می‌توان از پرسشنامه برای طرح تحقیق بهره برده و نتایج را مورد تحلیل قرار داد.
آلفای کرنباخ برای قضاوت در مورد قابلیت اطمینان ابزار استفاده می‌شود. به این ترتیب مشخص می‌شود که موارد مختلف (سوالات با هدف یکسان) چقدر سازگار هستند. مجموعه‌ای از سوالات که برای اندازه‌گیری یک شاخص یا هدف در پرسشنامه باید بیشترین سازگاری را داشته باشند و در نتیجه به یک گویه اختصاص خواهند داشت. برای مثال به این سوال توجه کنید، «تأثیر پوسیدگی دندان بر فعالیت های روزانه زندگی شما چقدر است». اگر پاسخ دهنده بگوید به دلیل پوسیدگی، دندان درد دارد و همچنین بگوید که او در غذا خوردن مشکلی ندارد، این بدان معنی است که پرسشنامه به درستی تنظیم نشده است. زیرا به نظر می‌رسد که بین پاسخ‌های این دو سوال باید وابستگی و همبستگی وجود داشته باشد. اگر تعداد این مغایرت‌ها در پرسشنامه زیاد باشد، سازگاری درونی پرسشنامه زیر سوال خواهد رفت و به اصطلاح غیر معتبر می‌شود.
اعتبار یا روایی پرسشنامه
اعتبار یا روایی پرسشنامه، درجه یا شاخصی عددی است که برای یک پرسشنامه اندازه‌گیری می‌شود تا نشان دهد که سوالات پرسشنامه مطابقت نسبتا زیادی با هدف طرح تحقیق دارند. در پرسشنامه ما چهار نوع اعتبار یا روایی را بررسی می‌کنیم.
اعتبار یا روایی محتوا
اعتبار یا روایی صوری
اعتبار یا روایی معیار
اعتبار یا روایی سازه
اعتبار محتوا
این شاخص اشاره به میزانی دارد که یک ابزار (مثلا پرسشنامه) تمام جنبه‌های مورد نظر برای هدف تحقیق را در خود ثبت کرده است. معمولا برای اعتبار محتوا از متخصصین حوزه و نظرسنجی از آنها بهره می‌برند. بنابراین آزمون‌های آماری در اینجا استفاده نمی‌شود. اگر اعتبار محتوا قابل قبول باشد، می‌توان به اعتبار محتوای پرسشنامه اعتماد کرد. محققان اغلب از پرسشنامه‌های استاندارد شده برای اعتبار محتوا استفاده میکنند. البته به شرطی که بومی سازی روی سوالات انجام شده باشد.
اعتبار صوری
اعتبار صوری، یک تخمین است که نشان می‌دهد آیا پاسخ‌دهندگان در برابر یک پرسشنامه عکس‌العمل یکسانی دارند و درک مشابه از آن خواهند داشت. معمولا اعتبار محتوا توسط افراد متخصص صورت گرفته ولی اعتبار صوری در مورد ظاهر و قالب پرسشنامه بوده که توسط افراد غیر متخصص و در عین حال مخاطبین طرح تحقیق، مورد ارزیابی قرار میگیرد.
اعتبار صوری معمولا به دو شکل زیر صورت میگیرد:
روش مصاحبه/کاوشگر: در اینجا ما یک نمونه تصادفی از افراد پاسخ دهنده را انتخاب می‌کنیم که تقریباً 5٪ تا 10٪ از اندازه نمونه نهایی را تشکیل میدهند. پرسشنامه را به آنها ارائه داده و پاسخ‌ها را جمع‌آوری می‌کنیم. سپس با هر یک از آنها به صورت حضوری در مورد پرسشنامه به طور مفصل صحبت کرده و نقطه نظراتشان را ثبت می‌کنیم. توجه دارید که در اینجا مقدار پاسخ مهم نیست، بلکه درکی که از هر یک از سوالات داشتند مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد. ارزیابی درک آنها از هر سوال برای تصمیم گیری در مورد قالب نهایی پرسشنامه دخیل بوده و ممکن است منجر به هرگونه تغییر در کل پرسشنامه شود.
روش دو زبانه: اگر ابزار ترجمه شده باشد، در اینجا از یک متخصص دو زبانه که به هر دو زبان خوب صحبت میکند و تسلط کامل به دستور زبان دارد، برای ارزیابی استفاده می‌شود. اعتبار صوری در حالت ایده آل باید انجام شود و توسط مترجمان رسمی مورد تایید قرار گیرد.
اعتبار معیار
شاخص اعتبار معیار، نشان دهنده اثربخشی پرسشنامه در پیش بینی نتایج حاصل از مقادیر اندازه‌گیری در راستای هدف تحقیق است. پاسخ‌های مطابق با استانداردها یا مقادیر مورد انتظار اعتبار معیار را می‌سازد. بنابراین همبستگی و هماهنگی پاسخ‌ها با آنچه پیش‌بینی می‌شده، ملاکی برای ارزیابی اعتبار معیار پرسشنامه خواهد بود. کاهش اعتبار معیار ممکن است باعث تغییر در پرسشنامه یا جامعه هدف و نمونه‌ها شود. به همین جهت از لحاظ فنی بالا بودن اعتبار معیار از دیدگاه یک محقق، از اهمیت زیادی برخوردار است. اعتبار معیار را ممکن است در زمان تجدید نظر در پرسشنامه یا در مرحله پایانی جمع‌آوری داده‌ها اجرا کرد.
اعتبار سازه
میزان مطابقت پرسشنامه نهایی با سازه یا فرضیه‌های طرح تحقیق توسط اعتبار سازه اندازه‌گیری می‌شود. مفاهیم/سازه‌هایی که توسط پرسشنامه سنجیده می‌شوند باید مورد ارزیابی قرار گرفته و اعتبار آنها تایید شود. سوالات ضعیف از طریق پیش آزمون، می‌تواند علائمی را داشته باشد که به کمک آنها متوجه می‌شویم در مرحله پیش‌نویس اولیه، اشتباهاتی وجود دارد. این علائم در پاسخ‌های مربوط به پرسشنامه به صورت زیر دسته‌بندی شده‌اند.
عدم نظم در پاسخ‌ها: این ممکن است به دلیل استفاده از کلمات یا سوال‌های دشواری باشد که سعی در پاسخ دادن به آنها احتیاج به داده و زمان زیادی دارد.
پاسخ های همه یا هیچ: در این حالت نیز ما باید به طرح سوال خود شک کنیم اگر همه آزمودنی‌ها به این سوال به یک شکل پاسخ داده‌اند، فقط یک پاسخ کلیشه‌ای را استخراج کرده‌ایم و در نتیجه اندازه‌گیری آن لزومی نداشته است. همچنین اگر هیچ کدام از پاسخ‌دهندگان به سوالی در پرسشنامه توجه نکرده و آن را بدون جواب گذاشته‌اند، نشانگر طراحی نادرست یا سوال بی‌مورد خواهد بود.
نسبت زیاد پاسخ‌های خنثی: در این حالت، درصد زیادی از افراد نمی‌توانند درک مناسبی از سوال داشته باشند و در نتیجه برایشان پاسخ بسیار پیچیده است. به همین علت پاسخ‌دهنده، ساده‌ترین و البته راحت‌ترین گزینه (نمی‌دانم) را انتخاب کرده و یا یکی از گزینه‌های خنثی را برای پاسخ خود در نظر می‌گیرند.
نسبت زیاد سوالات بدون پاسخ: این امر نشان می‌دهد که دستورالعمل‌های مصاحبه یا آموزش کافی نیست. بهتر است از حداکثر ۵٪ سوالاتی که میزان رد آنها در پرسشنامه اولیه زیاد است، در پرسشنامه اصلی استفاده کنید.
عدم تنوع قابل توجه در پاسخ‌ها: اگر تنظیم سوال‌ها به درستی صورت نگرفته باشد، اغلب گزینه‌های اول انتخاب می‌شوند یا انتخاب گزینه‌ها به درستی صورت نگرفته و پاسخ‌ها، تصادفی هستند. در هر دو حالت ابهام در سوال وجود داشته است.
پرسشنامه، به منظور اندازه‌گیری متغیرها در اغلب طرح‌های آماری به کار گرفته می‌شود. طراحی یک پرسشنامه اولین گام به منظور اجرای چنین طرحی محسوب می‌شود. البته استفاده از استانداردسازی پرسشنامه‌های خارجی و در نظر گرفتن وضعیت قومی و جغرافیایی می‌تواند یک راه‌کار به جای طراحی کامل یک پرسشنامه باشد. این فرادرس، مهارت‌های مربوط نحوه طراحی پرسشنامه یا استانداردسازی آن را به فراگیران آموزش می‌دهد. فهرست سرفصل‌ها و رئوس مطالب مطرح شده در این مجموعه آموزشی، در ادامه آمده است.
درس اول، منطق طراحی پرسشنامه و رويكردهای اصلی در حوزه سلامت، ضرورت استفاده از پرسشنامه در اندازه‌گيری‌های سلامت، مهم‌ترين حيطه‌های طراحی پرسشنامه در حوزه سلامت، دو رويكرد اصلی ترجمه و طراحی در پرسشنامه‌های سلامت را شامل می‌شود. درس دوم، ترجمه و استانداردسازی پرسشنامه (روش سازمان بهداشت جهانی)، پيش‌آزمون و مصاحبه شناختی، روش کیفی بررسی روایی محتوا، روش کیفی بررسی روایی صوری را مورد بررسی قرار داده. درس سوم، به موضوعاتی نظیر طراحی پرسشنامه جديد – طراحی چارچوب مفهومی و ساخت گويه‌ها، طراحی چارچوب مفهومی و تعيين حيطه‌های اصلی، تعيين حيطه‌های اختصاصی و ساخت گويه‌ها (سوالات) پرداخته است. درس چهارم، طراحی پرسشنامه جديد- اندازه‌گیری روايی محتوا و صوری، بررسی کیفی روایی صوری و محتوا، روش کمی بررسی روایی محتوا، روش کمی بررسی روایی صوری را مد نظر قرار داده است. درس پنجم، روايی سازه و ملاکی، سنجش هموژنیتی (Homogeneity)، تحلیل عاملی و استفاده از نرم‌افزار SPSS برای انجام این محاسبات را ارائه نموده. درس ششم، بررسی ثبات درونی، بررسی هم‌ارزی، محاسبه خطای استاندارد و اندازه‌گيری آنها را در محیط SPSS آموزش می‌دهد. درس هفتم، شاخص‌های دیگر پرسشنامه، مانند بررسی قابلیت پاسخگویی به تغییرات، بررسی تفسیر‌پذیری، بررسی اثر سقف و کف، نکات تکمیلی و جمع‌بندی نهایی را پوشش می‌دهد.
این فیلم آموزشی برای دانشجویان و محققین در رشته‌های پزشکی و پرستاری مفید بوده و مدت زمان آن ۲ ساعت و ۴۷ دقیقه است.
خلاصه و جمع‌بندی
در این نوشتار با اصول اولیه طراحی پرسشنامه آشنا شده و به مواردی که به بهبود و نحوه استفاده از پرسشنامه کمک میکند نیز اشاره شد. در حقیقت از آنجایی که پرسشنامه در طرح‌های تحقیق امروزه، به وفور مورد استفاده قرار میگیرد، آشنایی با اصول طراحی آن از مسائلی است که باید همه محققین و دانشجویان برای صحت نسبی نتایج حاصل به آن توجه داشته باشند. در ضمن روشهای جمع آوری داده از طریق پرسشنامه نیز در این متن مورد بحث قرار گرفت تا فراگیران از این جنبه نیز آشنایی نسبی با تکنیک‌های مربوطه بدست آورند.
در نتیجه، این نیازمند تلاش پژوهشگر برای طراحی و ساخت ابزار جدید است.
لازمه تدوین این نوع ابزار دارای دو شرط اساسی است:
الف). تامین روایی:
با استفاده از نظر متخصصان و خبرگان موضوع.
ب). اجرای آزمایشی
قبل از اجرای اصلی به صورت آزمایشی اجرا شود.
و اجرای بر روی نمونه و اخذ نتایج ضریب آلفای داده ها و نیز میزان همبستگی درونی گویه ها و نیز «تحلیل عاملی » سؤال ها و یا گویه ها، تاکید می شود.
به طور خلاصه جهت نهایی شدن یک پرسشنامه سه مرحله لازم است طی شود:
مرحله اول: مرحله برنامه ریزی و طراحی سؤالات
مرحله دوم: مرحله اجرای آزمایشی از دو بعد شناختی برای قابل قبول بودن و قابل فهم بودن سؤالات آزمون
مرحله سوم: بعد کمی (انجام تحلیل آماری).
جدول زیر به عنوان الگویی در تدوین و طراحی سؤالات پرسشنامه محقق ساخته می تواند مورد استفاده دانشجویان وپژوهشگران قرار گیرد.
براساس این جدول، پژوهشگر در فرایند پرسشنامه محقق ساخته ابتدا باید مؤلفه اصلی را در سطح مفهوم شناسایی، سپس در سطح ابعاد ویژگی های اصلی را مشخص و سپس بر آن اساس گویه ها یا سؤال های مورد نظر که مرتبط است را در طیف مناسب طراحی و تدوین نماید.
علاوه براین فرایند فوق را می توان بر مبنای سه جنبه «عامل »، «ملاک » و «نشانگر » تعریف و تبیین نمود.
– منظور از «عاملی» مصداق و مخاطب مورد ارزیابی است.
– «ملاک ها» ویژگی ها یا جنبه هایی از جنبه های مورد ارزیابی است که با اهمیت تلقی می شود.
– «نشانگر» مشخصه ها و شاخص هایی است که برای گردآوری داده ها جهت قضاوت درباره ملاکهای مورد نظر به کاربرده می شود.
نشانگر، آمارهای است که وضعیت یک یا چند عامل را آشکار می کند.
در مثالی اگر پژوهشگر خواسته باشد درباره اعضای هیأت علمی پژوهش نماید، هر یک از عناصر سه گانه عبارتند از:
الف) عامل ارزیابی: عضو هیأت علمی (منظور عامل ارزیابی)
ب) ملاک: فعالیت پژوهشی اعضای هیأت علمی (منظور فعالیت عامل ارزیابی)
ج) نشانگر: میزان حضور اعضای هیأت علمی در سمینارها یا تعداد مقالات آنان (منظور شاخص فعالیت عامل ارزیابی).
دقت شود پرسشنامه محقق ساخته و نیز استاندارد هر دو، نیاز به اجرای آزمایشی دارد).
این اجرا برای پرسشنامه محقق ساخته از ضرورت بیشتری برخوردار است.
اجرای مقدماتی پرسشنامه و یا آزمون ها با اجرای مقدماتی وآزمایشی، پژوهشگر می توان در مورد زمینه های ذیل بازخورد لازم را دریافت نماید.
بازخوردهایی درباره:
– شکل و نوع سؤال ها یا گویه ها
– مناسب بودن بدنه یا تنه سؤال یا گویه
– جذابیت ظاهری پرسشنامه
– ترتیب، بخش بندی و نمره گذاری سؤال ها
– زمان پاسخ گویی به سؤال ها
– بررسى وضوح سؤالها
– حذف جمالات سخت و دشوار
– آزمایش قابلیت اجرایی پرسشنامه
– کمک به تدوین سؤالات پیش بینی نشده .
نکات اجرای آزمایشی پرسشنامه یا آزمون مورد نظر
۱. از افرادی که معرف جامعه ای هستند که پرسشنامه برای آنها تدوین شده است، نمونه ای انتخاب کنید.
۲. در پرسشنامه آزمایشی، فضای لازم را برای عکس العمل و پیشنهادهای اصلاحی پاسخ گویان، پیش بینی کنید.
۳. آزمون (تست) مقدماتی پرسشنامه را دقیقاً در همان شرایطی اجرا که قرار است طرح نهایی پرسشنامه پیاده شود.
۴. در اجرای آزمایشی، نسبت پرسشنامه های عودت یافته محاسبه شود تا از آنچه در مرحله نهایی اتفاق خواهد افتاد، برآوردی به دست آید.
هم چنین پرسشنامه های به دست نمی دهند، سؤال هایی که درست درک نشده اند و یا برای پاسخ گو مبهم بوده اند. برای کسب اطلاعات لازم به منظور اصلاح نهایی پرسشنامه، نظرات پاسخ گویان را از نظر آماری، به دقت بررسی شود.
۵. نتایج پرسشنامه های آزمایشی را تجزیه و تحلیل کنید تا میزان کارایی پرسشنامه آزمایشی در تأمین اطلاعات مورد نیاز طرح مشخص شود.
۶ بر اساس تحلیل آماری سؤالات، تغییرات لازم را در پرسشنامه اعمال دارید (مثلاً اگر سؤالی ابهام دارد و در پاسخ های ارائه شده به یک سؤالی، اختلاف هایی وجود دارد، یا یک سؤال موجب طرح سؤال های دیگری شده است، احتمالاً لازم است، سؤال های دیگری، در پرسشنامه بگنجانید).
۷. عکس العمل و واکنش کلی پاسخ گویان را نسبت به پرسشنامه بررسی شود.
کدام گویه ها مورد علاقه آنها بوده است، کدام ابهام داشته، کدام ها پاسخ داده نشده و چه مواردی را نیازمند اصلاح می دانند .
علاوه بر نکات اجرایی نمونه و اولیه پرسشنامه یا آزمون مورد نظر، اجرای مقدماتی در روش های پژوهش از نوع تجربی (آزمایشی) مفید خواهد بود.
بسیاری از نظرسنجی‌ها با استفاده از پرسشنامه انجام می‌شود. این شکل از تحقیقات تجربی برای به دست آوردن اطلاعات در مورد یک جمعیت خاص، گروه، جامعه، مفهوم یا ایده خاص بسیار ارزشمند است. پرسشنامه برای تحقیق در رشته‌های مختلف مانند روانشناسی، جامعه‌شناسی، آموزش و تجارت مورد استفاده قرار میگیرد. از سوی دیگر در برخی اوقات پژوهشگر مجبور به ساخت پرسشنامه است چرا که پرسشنامه‌ای مطابق با هدف وی وجود ندارد.
انواع پرسشنامه
دو نوع پرسشنامه وجود دارد: پرسشنامه‌ای که پاسخ دهنده می‌بایست سؤالات را خودش بخواند و به آنها پاسخ دهد که پرسشنامه خود خوان نامیده می‌شود و پرسشنامه‌ای که سؤالات آن را مصاحبه‌گر مطرح میکند و پاسخ دهنده به‌صورت شفاهی به آنها پاسخ می‌دهد که پرسشنامه تعامل محور نامیده می‌شود. دسته اول می‌تواند به‌صورت حضوری، از طریق نامه پستی، به‌صورت الکترونیکی یا آنلاین انجام شود. دسته دوم معمولاً به‌صورت چهره به چهره یا از طریق تلفن انجام می‌شود. میزان موفقیت هر یک به عوامل مختلفی ازجمله جمعیت هدف شما و اینکه چقدر خوب به هر روش پاسخ میدهند بستگی دارد.
ساخت پرسشنامه با توجه به اهداف پژوهش
قبل از شروع تحقیق خود سؤالی اساسی که باید از خود بپرسید این است که از پرسشنامه چه اطلاعاتی می‌خواهم بیرون بکشم؟ در هنگام انجام پژوهش، هدف پژوهشگر این است که هرچه ممکن است اطلاعات مناسب را به دست آورد تا در مورد سؤال تحقیق خود به نتیجه‌گیری منطقی برسد؛ بنابراین، در هنگام ارسال و یا انجام یک نظرسنجی، امید این است که اولاً بسیاری از پرسشنامه‌ها پر شوند و ثانیاً پاسخ‌های صادقانه دریافت شود. گرچه بسیاری از موارد می‌تواند این دو عامل را تحت تأثیر قرار دهد، اما هدف شما باید این باشد که میزان پاسخ دهی را به حد ممکن برسانید. قبل از اینکه شروع به طراحی پرسشنامه کنید باید به سؤالات زیر پاسخ دهید:
با طراحی پرسشنامه به چه اطلاعاتی می‌خواهید دست یابید؟
با استفاده از سؤال تحقیق خود باید بتوانید متغیرهای وابسته، مستقل و مخدوش‌کننده را که باید بررسی شوند شناسایی کنید. متغیرهای وابسته مواردی هستند که شما بیشتر باید به آنها اهمیت دهید برای مثال اگر انجام یک نظرسنجی در مورد عادات غذا خوردن است سؤالات باید در حول‌وحوش عادات غذایی خاص پاسخ‌دهندگان باشد. متغیرهای مستقل مواردی هستند که با متغیرهای وابسته ارتباط دارند یا همبسته هستند مانند تحصیلات، درآمد و وضعیت اقتصادی و غیره؛ و در آخر، متغیرهای مخدوش‌کننده مواردی هستند که بر رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته تأثیر می‌گذارند.
جمعیت هدف شما چیست؟
بهترین جامعه آماری که مناسب پاسخ به سؤالاتی هستند که طرح نموده‌اید را مشخص سازید. این کار شامل مشخص کردن موقعیت جغرافیایی آنها، بهترین وسیله دستیابی به آنها و سایر عوامل مهم است. به‌عنوان‌مثال، اگر به‌طورکلی پرسشنامه‌ای در مورد عادت‌های غذایی طراحی می‌کنید، احتمالاً بهتر است از یک فرد بزرگسال یا سرپرست خانواده در مورد عادات غذا خوردن به‌جای کودک یا نوجوان سؤال کنید.
روش پژوهش و روش تحلیل شما چیست؟
در مرحله اول، شما باید مؤثرترین وسیله برای اجرای نظرسنجی خود برای جمعیت هدف خود را در نظر بگیرید. به‌عنوان‌مثال اگر از شهروندان سالخورده سؤال می‌کنید، ممکن است دوست داشته باشید تلفنی یا نظرسنجی حضوری داشته باشید. اگر افراد جوان جامعه مناسبی هستند احتمالاً نظرسنجی آنلاین یا پرسشنامه کاغذی برای آن گروه سنی مناسب‌تر است. علاوه بر این، شما باید دقیقاً نحوه تفسیر نتایج به‌دست‌آمده را مشخص کنید. این کار آن‌قدرها پیچیده نیست که به نظر می‌رسد. نکته کلیدی که باید هنگام تهیه نظرسنجی به یاد داشته باشید این است که سؤالات بسته پاسخ نتایج کم‌تری ارائه میدهند، درحالی‌که سؤالات باز پاسخ مانند مصاحبه نتایج بیشتری به همراه خواهد داشت؛ در نظر داشته باشید که تحلیل آنها در مقایسه با سؤالات بسته پاسخ دشوارتر است.
انواع سؤالات در ساخت پرسشنامه
در ساخت پرسشنامه سه نوع سؤال اساسی وجود دارد که می‌توانید از پاسخ‌دهندگان خود بپرسید. این سه نوع سوالات عبارتند از:
بسته پاسخ: پرسش‌های بسته پاسخ، سؤالات متداول برای نظرسنجی‌ها هستند. آنها فقط مجموعه پاسخ‌های مشخصی را به پاسخ‌دهنده ارائه میدهند و پاسخ‌دهنده مجبور است یکی از گزینه‌های ذکرشده را انتخاب کند. باز پاسخ: این سؤالات به‌صورت پایان باز هستند و نیاز دارد که مخاطب درباره آن صحبت کند یا آن را کامل کند. هنگام صحبت، آنها را بنویسد یا پاسخ خود را برای یک سؤال خاص تایپ کند.
سوال تلفیقی: این شکل از سؤال برای بسیاری از شرایط ایدئال است. این نوع، ترکیبی از هر دو فرم باز و بسته است. به‌عنوان‌مثال، شما درباره مورد خاصی نظر پاسخ‌دهنده را می‌پرسید سپس از او می‌خواهید دلیل انتخابش را بیشتر توضیح دهد.
موضوعات مهم دیگر در ساخت پرسشنامه
هنگام تهیه پرسشنامه موارد دیگری که باید در نظر بگیرید عبارتند از: انتخاب کلمه، ترتیب سؤال و طرح نظرسنجی است. کلماتی که انتخاب می‌کنید تأثیر چشمگیری بر نحوه درک پرسشنامه شما توسط پاسخ‌دهندگان خواهد داشت. کلمات روشن و دقیقی را انتخاب کنید که درک آنها ساده است و همچنین سعی کنید از سؤالاتی که سوگیری در آنها وجود دارد استفاده نکنید.
ثانیاً نحوه تنظیم سؤالات نیز باید اندکی دارای برنامه‌ریزی باشد؛ سؤالات باید از پرسش‌های عمومی‌تر آغاز شود و هرچه که پیش می‌رود به سؤالات اختصاصی‌تر بپردازد. سازماندهی پرسشنامه باید ترغیب مخاطب در پاسخ دادن به همه سؤالات را تا حد امکان به وجود آورد؛ و در آخر اینکه، ظاهر پرسشنامه نیز می‌بایست به‌اصطلاح user-friend باشد یعنی اینکه پاسخ دهنده به‌راحتی بتواند با آن کار کند، مکان درج پاسخ‌ها را به سادگی پیدا کند و صورت سؤالات شفاف و با فونت و اندازه مناسب باشد.
برای مشاهده لیست همه ی پرسشنامه های استاندارد لطفا همین جا روی پرسشنامه استاندارد کلیک فرمایید.
تحلیل داده های آماری برای پایان نامه و مقاله نویسی ،تحلیل داده های آماری شما با نرم افزارهای کمی و کیفی ،مناسب ترین قیمت و کیفیت عالی انجام می گیرد.
زمانی یک مطالعه روا است که بتواند هدف مورد نظر را اندازه گیری نماید و همچنین در طرح مطالعه، خطای منطقی وجود نداشته باشد. به عبارت دیگر این تعریف به دو جنبه اساسی از روایی اشاره می کند که عبارتند از: قابلیت اندازه گیری هدف (اعتبار درونی) و طراحی صحیح مطالعه از جوانب مختلف (اعتبار بیرونی) .
1- اعتبار درونی
در روایی درونی قابلیت ابزار مورد نظر در اندازه گیری هدف ارزیابی می شود. انواع روایی درونی یک تحقیق عبارتند از روایی سازه ای، محتوایی، همزمان و پیش بین .
در برخی منابع دو نوع روایی همزمان و پیش بین در یک گروه و تحت عنوان روایی ملاکی معرفی می شود. برخی از مؤلفین نیز بیان می کنند که تنها یک نوع از روایی یعنی روایی سازه ای وجود دارد و روایی ملاکی و محتوایی زیر بخش هایی از آن است. با توجه به اهدافی که هریک از انواع روایی دنبال می کنند، در عمل ارزیابی همزمان هر چهارنوع روایی کار مشکلی است و اغلب پژوهشگران تنها دو نوع روایی محتوایی و سازه ای را ارزیابی می کنند.
1-1-روایی محتوایی(Content Validity)
هدف از این نوع ارزیابی پاسخ به این سؤال است که آیا محتوای ابزار قابلیت اندازه گیری هدف تعریف شده را دارد یا خیر؟ به عنوان مثال آیا محتوای آزمونی که برای اندازه گیری افسردگی تعریف شده است، واقعا افسردگی را اندازه می گیرد.به همین دلیل برای ارزیابی روایی محتوایی از قضاوت افراد خبره در زمینه تخصصی مورد نظر استفاده می شود.
برای مثال برای ارزیابی افسردگی ، پس از لیست نمودن تمام نشانه هایی که افسردگی را ارزیابی می کند از طریق ادبیات موضوع ، می توان مرتبط بودن، سادگی ووضوح هریک از آیتم ها و همچنین ضروری بودن آن ها را در قالب پرسشنامه ای از متخصصان مربوطه پرسید.
1-1-1- نحوه ارزیابی روایی محتوایی(محاسبه CVI و CVR)
برای ارزیابی روایی محتوایی از نظر متخصصان در مورد میزان هماهنگی محتوای ابزار اندازه گیری و هدف پژوهش ، استفاده می شود. برای این منظور دو روش کیفی و کمی در نظر گرفته می شود. در بررسی کیفی محتوا پژوهشگر از متخصصان درخواست می کند تا پس از بررسی کیفی ابزار ، بازخورد لازم را ارائه دهند که براساس آن موارد اصلاح خواهند شد.
برای بررسی روایی محتوایی به شکل کمی، ازدو ضریب نسبی روایی محتوا (CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI)، استفاده می شود. برای تعیین CVR از متخصصان درخواست می شود تا هرآیتم را براساس طیف سه قسمتی«ضروری است» ، «مفید است ولی ضرورتی ندارد» و «ضرورتی ندارد» بررسی نماید. سپس پاسخ ها مطابق فرمول زیر محاسبه می گردد.
در این رابطه n_E تعداد متخصصانی است که به گزینه ی ضروری پاسخ داده اند و N تعداد کل متخصصان است. اگر مقدار محاسبه شده از مقدار جدول بزرگتر باشد اعتبار محتوای آن آیتم پذیرفته می شود.
2-1-1- روایی صوری زیر بخشی از روایی محتوایی
این نوع ارزیابی شامل این موضوع می شود که آیا ظاهر ابزار به صورت مناسب برای ارزیابی هدف مورد نظر طراحی شده است یا خیر؟در اینجا نیز از نظر متخصصان برای تعیین روایی صوری استفاده می شود. در تعیین کیفی روایی صوری موارد سطح دشواری ، میزان عدم تناسب و ابهام مورد بررسی و اصلاح قرار می گیرد.در گام بعدی برای کاهش و حذف آیتم های نامناسب و تعیین اهمیت هریک از آیتم ها از روش کمی تأثیر آیتم استفاده خواهد شد.
در این روش به هریک از گزینه های آیتم مورد نظر بنا به تعداد آنها اعداد 3،2،1،… اختصاص داده شده و فراوانی مربوط به هر یک را نیز محاسبه کرده، از رابطه ی زیر استفاده می نماییم.شماره گزینه * (%)فراوانی= شاخص
چنانچه این شاخص بیش از 1.5 باشد، آیتم برای تحلیل های بعدی مناسب تشخیص داده می شود.
2-1- روایی ملاکی (روایی همزمان و پیش بین)
منظور از روایی ملاکی میزان همبستگی بین نمرات حاصل از یک ابزار با نمرات حاصل از ابزار اندازه گیری دیگر (ملاک) است. گاهی ارزیابی همبستگی به منظور پیش بینی برای آینده است، یعنی نمرات ابزار ملاک پس از گذشت یک فاصله زمان از اجرای ابزار اول گردآوری خواهد شد در اینصورت به آن روایی پیش بینی گفته می شود. زمانی که این پیش بینی بدون فاصله و در زمان حال انجام شود، به آن روایی همزمان می گویند. برای نعیین روایی ملاکی ضریب همبستگی بین نمرات حاصل از دو ابزار به عنوان شاخص روایی آزمون مورد نظر محاسبه شده و هر چه این ضریب بزرگتر باشد، ابزار روایی بیشتری دارد.
3-1- روایی سازه ای (Construct validity)
گفت روایی سازه ای این موضوع را بررسی می کند که آیا اجزای مقیاس مورد نظر توانایی تشکیل مقیاس را دارند یا برخی از آن ها نامرتبط اند. این نوع روایی اغلب روایی عاملی نیز نامیده می شود و دلیل آن نیز نحوه ی ارزیابی این نوع روایی با روش های تحلیل عاملی است.سازه ی نامناسب سازه ای است که توافق نظری در محتوای آن وجود ندارد.
روایی سازه ای به دو دسته روایی همگرایی و روایی افتراقی تقسیم می شود.
1-3-1- روایی همگرایی
روایی همگرایی به همگرایی (همسو بودن یا همبستگی) آیتم های تشکیل دهنده یک مقیاس اشاره دارد. این نوع روایی به صورت های زیر قابل اندازه گیری است:
با بررسی همبستگی بین آیتم های سازنده مقیاس که در واقع همسانی درونی آیتم ها نامیده می شود ارزیابی می شود. همسانی درونی به کمک آلفای کرونباخ، ساختار سازه ی عاملی ، مدل راش، متوسط واریانس بیان شده و واریانس روش مشترک قابل محاسبه است.
همسانی بین مقیاس مورد بررسی با ابزارهای مشابهی که برای اندازه گیری سازه ی مورد نظر طراحی شده اند. در صورت وجود همبستگی قوی بین سازه ی هدف و سازه ی موجود دیگر، نیازی به تعریف سازه ی جدید نیست.
همبستگی بین سازه ی مورد نظردر روش های مختلف (نمونه ی هدف و نمونه ارزیابی اعتبار) محاسبه شود. اگر این همبستگی مقدار قابل توجهی داشته باشد، روایی آن تأیید می شود.
در ادامه به معرفی همسانی درونی آیتم ها و روش های محاسبه آن می پردازیم.
2-3-1- روایی افتراقی
این بخش از روایی سازه ای به این موضوع اشاره دارد که آیتم های مربوط به سازه های مختلف به صورتی بسیار قوی با یکدیگر همبستگی نداشته باشند تا براساس آن بتوان نتیجه گرفت که دو سازه یک هدف را اندازه گیری میکنند.این موضوع زمانی رخ می دهد که بین دو سازه به لحاظ تعریف هم پوشانی وجود داشته باشد. برای ارزیابی این روایی از روشهای همبستگی، تحلیل عاملی، متوسط واریانس بیان شده و رویکرد چندسازه ای-چند روشی استفاده می شود.
1) ارزیابی مبتنی بر همبستگی: هنگامی که یکی از آیتم های یک مقیاس باآیتم های مقیاس دیگری، که در مطالعه پژوهشگر حضور دارند، همبستگی بالایی داشته باشند(r>0.85 به عنوان یک قاعده سرانگشتی)، هشداری مبنی بر همپوشانی داشتن این دو سازه خواهد بود.
2) روش تحلیل عاملی اکتشافی : در یک تحلیل عاملی اکتشافی دو سازه در صورتی از هم افتراق دارند که دو مقیاس مختلف، دو مجموعه از بارهای عاملی متفاوت را ایجاد نمایند.
3) روش متوسط واریانس بیان شده : این روش یک روش جایگزین مبتنی بر تحلیل عاملی است که توسط فورنل وولاکر(1981) ارائه شد. در این روش زمانی بین دو سازه افتراق وجود دارد که متوسط واریانس بیان شده برای یک سازه بزرگتر از واریانس مشترک بین آن ها باشد.برای این منظور از ماتریسی استفاده می شود که از توان دوم کواریانس بین هر مقیاس با سایر مقیاس ها تشکیل شده است. برای بررسی روایی عناصر قطر اصلی ماتریس با شاخص AVE که به صورت زیر تعریف می شود، جایگزین می شود،
s_1=مجموع توان های دوم بارهای عاملی مربوط به آیتم های سازنده مقیاس s_2= مجموع مربوط به تمام آیتم ها برای شاخص (توان دوم بارهای عاملی -1 ) زمانی روایی افتراقی تأیید می گردد که هریک از عناصر روی قطر اصلی نسبت به هر مؤلفه دیگر روی سطر یا ستون بزرگتر باشد.
4) روش تحلیل عاملی تأییدی: در این روش از تحلیل عاملی تأییدی بدین صورت استفاده می شود که اگر به ازای مسیرهای تعریف شده مبتنی بر مبانی نظری برای ارتباط بین آیتم ها و سازه ی تشکیل دهنده ی آن، شاخص های برازش مدل مقادیر مناسبی داشته باشند، روایی افتراقی سازه های تعریف شده در این تحلیل تأیید می گردد.
5) استراتژی چندروشی-چند سازه ای: در این روش چند سازه تعریف می شود (چند سازه ای) و این سازه ها از طریق چند منبع جمع آوری می شود (چند روشی).به عنوان مثال در ارزیابی کیفیت زندگی کودکان از طریق پرسشنامه هریک از جنبه های کیفیت زندگی از طریق چند زیرسازه و از طریق منیع کودکان و والدین جمع آوری می گردد. هنگامی که بین سازه های اندازه گیری شده در هر روش همبستگی کوچکی وجود داشته باشد رواییافتراقی سازه ها تأیید می شود.
3-3-1- ارزیابی روایی سازه ای با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی
روش تحلیل عاملی یا تجزیه ی عامل ها این امکان را برای محققان فراهم می آورد که از بین متغیرهای زیاد و روابط پیچیده میان آن ها به الگوی مشخصی دست یابند. تحلیل عاملی اکتشافی بر قاعده ی مهمی تأکید دارد، که برخی از عامل های اصلی مسئول هم تغییری میان متغیرها هستند.از جمله اهداف تحلیل عاملی اکتشافی می توان به تعیین ابعاد ابزار ، هنجاریابی پرسشنامه ها یا آزمون ها ، کاهش ابعاد (از متغیرها به عامل ها) ، ارزیابی همسانی و افتراق در بحث روایی سازه ای.
2- اعتبار بیرونی
اعتبار بیرونی با این امر سروکار دارد که آیا نتایج به دست آمده قابل تعمیم به گروهی مشابه گروه مورد مطالعه یا گروهی بزرگتر هست یاخیر. ممکن است اعتبار درونی یک تحقیق در حد مطلوبی باشد ولی این بدان معنی نیست که تحقیق انجام شده دارای اعتبار بیرونی خوبی نیز هست. اعتبار بیرونی شامل اعتبار محیطی و اعتبار آماری می باشد .
اعتبار آماری : اعتبار آماری به مناسب بودن حجم نمونه به حجم جامعه مربوط می شود .
اعتبار محیطی یا اکولوژیک :اعتبار محیطی مساله ی تجانس یا عدم تجانس جامعه ی آماری می باشد.
———–
منبع: روش ها و تحلیل های آماری با نگاه به روش تحقیق. نویسندگان : دکتر ابراهیم حاجی زاده و دکتر محمد اصغری. سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی .
ما در این سایت پرسشنامه های استاندارد (دارای روایی، پایایی، روش دقیق نمره گذاری ، منبع داخل و پایان متن ) ارائه می کنیم و همچنین تحلیل آماری کمی و کیفی رابا قیمت بسیار مناسب و کیفیت عالی و تجربه بیش از 17 سال انجام می دهیم. برای تماس به ما به شماره 09143444846 در شبکه های اجتماعی پیام بفرستید. ایمیلabazizi1392@gmail.com
تمامی حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به لنسرسرا و محفوظ است.
این سایت دارای مجوز می باشد
Statcounter
