روش تحقیق کیفی
روش تحقیق کیفی (Qualitative research) شامل گردآوری و تحلیل داده‌های غیرعددی برای شناخت مفاهیم، دیدگاه‌ها و تجارب مختلف است. منظور از داده‌های غیرعددی مواردی مانند متن، صوت، تصویر یا ویدیو است. تحقیقات کیفی بر منابع دسته اول برای گردآوری اطلاعات و داده‌ها، اتکا دارند.
تحقیق کیفی حوزه‌ای از روش پژوهش (تحقیق) است که ویژگی مشترک انواع مختلف آن تحلیل داده‌های بدون ساختار می‌باشد. روش‌های تحقیق را از منظر نوع داده‌های تحقیق می‌توان به روش تحقیق کیفی و روش تحقیق کمی تقسیم بندی کرد. در روش تحقیق کیفی هدف شناسایی، طبقه بندی و استخراج مفاهیم براساس مطالعه متون یا مبتنی بر دیدگاه خبرگان است. بنابراین ابزارهای اصلی گردآوری داده‌ها در روش تحقیق کیفی مصاحبه یا مطالعات کتابخانه‌ای است. بسته به نوع تحقیق باید از ابزارهای مناسب استفاده کرد.
تحلیل کیفی عبارت از مجموعه فعالیت‌هایی (چون مشاهده، مصاحبه و شرکت گسترده در فعالیت‌های پژوهشی) است، که هرکدام به‌نحوی محقّق را در کسب اطلاعات دست اول، دربارهٔ موضوع مورد تحقیق یاری می‌دهند. بدین‌ترتیب، از اطلاعات جمع‌آوری شده، توصیف‌های تحلیلی، ادراکی و طبقه‌بندی‌شده حاصل میشود. در روش مورد بحث دسترسی به اطلاعات؛ یعنی زندگی کردن با مردم مورد پژوهش، یادگیری فرهنگ آنها، از جمله مبانی ارزشی، عقیدتی و رفتاری، زبان و تلاش برای درک احساس، انگیزش و هیجان‌های آنها است. پژوهشگر کیفی، رفتار اجتماعی را به این دلیل درک می‌کند که خود را به‌جای دیگران قرار می‌دهد.
طرح پژوهش کیفی
به زعم دی‌مایرز (ترجمه حیدرزاده و مریخی، ۱۴۰۰) طرح پژوهش کیفی یک الگوی ساختارمند است که با تعیین فلسفه پژوهش آغاز میشود. همچنانکه ساندرز (۲۰۰۹) نیز در الگوی شش‌لایه‌ای که با عنوان پیاز پژوهش شناخته میشود نخستین لایه هر پژوهشی را تعیین فلسفه پژوهش می‌داند.
فلسفه پژوهش میتواند مبتنی بر عقل‌گرایی، اثبات‌گرایی، تفسیرگرایی یا انتقادی باشد. البته دی‌مایرز از عقل‌گرایی صرف‌نظر کرده است و عمده تمرکز او بر سه رویکرد دیگر است. همچنین باید این مساله روشن شود که همیشه پژوهش‌های کیفی مبتنی بر پارادایم تفسیری نیست. پژوهش کیفی میتواند با روش اثبات‌گرایی یا انتقادگرایی صورت گیرد. پژوهشگر پیش از هرچیزی باید فلسفه پژوهشی خود را روشن کند و چگونگی معرفت‌شناختی خود را تبیین نماید.
طرح پژوهش کیفی (دی‌مایرز، ۱۴۰۰ : ۵۳)
پس از آنکه شیوه شناخت و دستیابی به معرفت پیرامون پدیده مورد بررسی، تعیین شد باید نوع پژوهش مشخص شود. پژوهش میتواند با هدف بنیادی، کاربردی یا کاربردی-توسعه‌ای صورت گیرد. در یک پژوهش کیفی اگر هدف دستیابی به تازه‌هایی در علم و معرفت باشد در دسته پژوهش‌های بنیادی قرار می‌گیرد. اگر هدف پاسخ به یک مساله باشد پژوهش کاربردی خواهد بود و اگر به توسعه یک رویکرد، نظریه یا مدل کمک کند در دسته پژوهش‌های کاربردی-توسعه‌ای قرار خواهد گرفت.
انواع روش تحقیق کیفی
روش‌های متعددی برای تحقیقات کیفی ارائه شده است. عمده ترین این روش‌ها عبارتند از:
- هرمنوتیک (زندشناسی): شناخت ریشه‌ها و مفاهیم متن بویژه متون دینی
- تحلیل مضمون (تم) و تحلیل محتوا: کدگذاری و شناخت مقوله‌های زیربنایی متن مصاحبه یا نوشتار
- روش داده‌بنیاد (گراندد تئوری): نظریه‌پردازی پیرامون پدیده محوری مطالعه
- پدیدارشناسی: شناخت پدیده براساس مصاحبه ژرف و تجربه زیسته افراد
- مرور سیستماتیک، فرامطالعه، فراترکیب و فراتحلیل: روش‌های مبتنی بر تحقیق کتابخانه‌ای
- آینده‌پژوهی: سناریونویسی و ترسیم آینده محتمل
روش‌های کیفی بیشتر براساس ابزار گردآوری داده‌ها قابل دسته‌بندی هستند. ابزار گردآوری داده‌ها در این روش‌ها شامل مصاحبه یا مطالعات کتابخانه‌ای است. براساس یک قانون نانوشته پژوهشگران ایرانی برای تحلیل مصاحبه از روش تحلیل محتوایی، مضمون یا گرانددتئوری استفاده می‌کنند. برای تحلیل کیفی کتاب‌ها و مقاله‌ها نیز از فراترکیب، فراتحلیل و مرور نظام‌مند بهره می‌گیرند.
انواع روش تحقیق کیفی
نکته: تحلیل محتوایی Content analysis و تحلیل مضمون Thematic analysis با یکدیگر تفاوت دارند. در ترجمه فارسی گاهی به جای تحلیل مضمون از واژه تحلیل تِم (Theme) استفاده میشود. در تحلیل محتوایی هم برای کدگذاری و هم برای تفسیر داده‌ها از رویکردهای توصیفی و آمارهای کمی استفاده میشود. به همین خاطر حتی روش تحلیل محتوای کمی نیز مطرح گردیده است. اما در تحلیل مضمون کاملاً بر توصیف کیفی و جزئی‌نگرانه تمرکز میشود.
نکته بسیار مهم: بسیاری از پژوهشگران از روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد (گراندد تئوری) به عنوان روشی بهتر و قوی‌تر به جای تحلیل مضمون و تحلیل محتوا استفاده می‌کنند. این برداشت کاملاً اشتباه است. این روش تنها ابزاری نظام‌مند برای نظریه‌پردازی است و مدل پارادایمی نباید این شبهه را ایجاد کند که برای مدلسازی می‌توان از گراندد تئوری استفاده کرد.
تعریف روش تحقیق کیفی
روش تحقیق کیفی تلاشی است جهت توصیف غیرکمی از موقعیت‌ها، حوادث و گروه‌های کوچک اجتماعی با توجه به جزئیات و همچنین سعی برای ارائه تعبیر و تفسیر معانی که انشان‌ها در موقعیت‌های طبیعی و عادی به زندگی خود و حوادث می‌بخشند. روش تحقیق کیفی بر این فرض استوار است که کنش متقابل اجتماعی کلیتی درهم‌تنیده از روابطی را تشکیل می‌دهد که بوسیله استقرا قابل درک است.
آنسلم استراس معتقد است منظور ما از تحقیق کیفی عبارت از هرنوع تحقیقی است که یافته‌هایی را به‌دست می‌دهند که با شیوه‌هایی غیر از روش‌های آماری یا هرگونه کمّی کردن کسب نشده‌اند. شیوه مذکور ممکن است به تحقیق دربارهٔ زندگی افراد، شرح حال‌ها، رفتارها و همچنین دربارهٔ کارکرد سازمانی، جنبش‌های اجتماعی یا روابط بین‌الملل معطوف باشد.
مراحل تحقیق کیفی مبتنی بر مصاحبه
- تعیین نوع مصاحبه (ساختارمند، نیم ساخت یافته یا بدون ساختار)
- طراحی پروتکل مصاحبه
- ثبت مصاحبه
- کدگذاری مصاحبه
- شناسایی، تلخیص و پالایش شاخص ها
- غربالگری و پالایش شاخص ها
- تهیه فهرست نهایی شاخص ها
ابزار گردآوری داده در تحقیقات کیفی
در یک تحقیق کیفی معمولاً از سه روش مشاهده، مصاحبه و استفاده از اسناد و مدارک برای گردآوری داده‌ها در پژوهش کیفی استفاده میشود. است. منظور از مشاهده در تحقیق کیفی، ثبت دقیق تمام جوانب بروز حادثه ویژه یا رفتار و گفتار فرد یا افراد از راه حواس و یا سایر راه‌های ادراکی ( کمک گرفتن از ابزار خاص ) می‌باشد. در برخی تحقیقات اطلاعاتی که باید بعنوان داده مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرند از پیش آماده هستند.
بدین صورت که پژوهشگر بدنبال اطلاعات جدید نیست بلکه میتواند نسبت به جمع آوری اطلاعاتی که از قبل تهیه شده اند و در پرونده‌های ( درمانگاهی بیمارستانی ثبت احوال، دانشجویی ،دانش آموزی و مراجعین به مراکز مختلف شهرداری‌ها و… ) موجود است اقدام کند. ولی مهمترین ابزار گردآوری داده‌ها در تحقیقات کمی مصاحبه است که پژوهشگران باید با انواع مصاحبه آشنا باشند.
تحلیل کیفی مصاحبه‌های دانشجویان دوره دکتری مدیریت توسط پارس مدیر انجام میشود.
محاسبه حجم نمونه و روش نمونه‌گیری در تحقیقات کیفی
نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. جامعه آماری در مطالعات کیفی که با استفاده از مصاحبه انجام میشود شامل مدیران و خبرگان حوزه مورد مطالعه است. نخستین قدم برای محاسبه حجم نمونه تعریف خبره براساس مشخصات دقیق خبرگان است. باید تعریفی جامع و مانع از خبرگان ارائه دهید.
منظور از تعریف جامع آن است که باید براساس این تعریف کلیه افراد واجد شرایط را شامل شود.
منظور از تعریف مانع آن است که باید براساس این تعریف کلیه افراد فقاید شرایط را شامل نشود.
برای مثال در یک مطالعه فرضی در زمینه در این مطالعه خبره فردی است که
الف) مدرک تحصیلی در زمینه مدیریت بازاریابی داشته باشد.
ب) حداقل مدرک کارشناسی ارشد داشته باشد.
ج) حداقل پانزده سال سابقه کاری داشته باشد.
د) حداقل سابقه پنج سال مدیریت داشته باشد.
اگر موضوع مورد مطالعه خیلی کلی و عمومی است برای نمونه‌گیری از روش نمونه‌گیری گلوله برفی استفاده کنید. اگر موضوع مورد مطالعه در یک سازمان خاص یا یک حوزه مشخص است برای نمونه‌گیری از روش نمونه‌گیری هدفمند استفاده کنید.
روش‌شناسی کیفی
پاره‌ای اوقات، پژوهشگر می‌خواهد که نگاه عمیق تری به یک فرد، موقعیت، یا سلسله‌ای از حوادث معین داشته باشد. به جای پرسیدن سوالاتی از قبیل «مردم در این باره چه فکر می‌کنند؟» (آن گونه که در تحقیق زمینه یابی مرسوم است) یا «اگر من این کار را بکنم، چه اتفاقی خواهد افتاد؟» (آنچنان که در تحقیق آزمایشی متداول است)، پژوهشگر می‌پرسد: «این افراد چگونه عمل می‌کنند؟» یا «چگونه حوادث اتفاق می‌افتند» یا «چگونه مردم به تصویر کشیده می‌شوند» (توصیف می‌شوند). برای پاسخ به سوالاتی از این قبیل، پژوهشگران شماری از روش‌های پژوهشی را تحت عنوان «تحقیق کیفی» به کار می‌برند.
در این مطالعه گام‌های لازم در تحقیق کیفی مورد بحث قرار گرفته است. آن دسته از پژوهش هایی که کیفیت روابط، فعالیت ها، موقعیت‌ها یا موارد را بررسی می‌کنند، غالبا تحت عنوان تحقیق کیفی قرار دارند. این نوع پژوهش‌ها از روش‌های مورد بحث پژوهشگران کمی متفاوت است و در آن تاکید بیشتری بر توصیف جامع می‌باشد. منظور از توصیف جامع، به تفصیل توصیف کردن تمام آن چیزهایی است که در خلال یک فعالیت یا موقعیت معین می‌گذرد. انواع مختلفی از روش‌های کیفی وجود دارد، اما تعداد معینی از شکل‌های آن عمومی هستند و این روش‌ها بیشتر معرف تحقیق کیفی می‌باشند.
نرم‌افزارهای تحقیق کیفی
معروفترین نرم‌افزارهای تحقیق کیفی عبارتند از:
- نرم‌افزار انویوو (Nvivo)
کامل ترین پکیج آموزش کاربردی نرم افزارانویوNvivo (جهت توضیحات بیشتروسفارش کلیک نمایید)
نرم‌افزار مکس‌کیودا (Maxqda)
- نرم‌افزار اطلس تی (Atlas.ti)
نرم‌افزار مکس کیودا به جهت سازگاری با زبان فارسی انتخاب بهتری است و محیطی ساده و کاربردی دارد. برای مطالعه مبتنی بر روش تحقیق کیفی می‌توان از تحلیل محتوایی، تحلیل تم (مضمون) و گراندد تئوری (تحقیق زمینه بنیان) یا تاکسونومی استفاده کرد.
خلاصه و جمع‌بندی
منظور از پژوهش کیفی عبارت است از هر نوع تحقیقی که یافته‌هایی را به دست می‌دهد که با شیوه‌هایی غیر از روش‌های کمی کسب شده‌اند. بعضی داده‌ها ممکن است به شیوه آماری کمی شده باشند، اما تجزیه و تحلیل به شکل کیفی باشد. این روش پژوهش اغلب از تبیین استقرایی بهره می‌جوید. روش پژوهش کیفی، اغلب به رو شهایی گفته م یشود که به منظور به دست آوردن داد ههای ذهنی به‌کار می‌رود.
در مجموع پژوهش کیفی به سوی درک دنیای طبیعی گرایش پیدا می‌کند و ماهیت آن کاملاً تفسیری است. مقصود آن تأکید رابطه علی از طریق ابطال فرضیه مبتنی بر نبودن رابطه نیست؛ برعکس پژوهش کیفی تفسیرهای چند وجهی تجربه آدمی و رابطه تکرار شونده درون نظام‌های اجتماعی و فرهنگی را تشخیص می‌دهد.
روش تحقیق کیفی
کامل ترین پکیج آموزش کاربردی نرم افزارانویوNvivo (جهت توضیحات بیشتروسفارش کلیک نمایید)
- برگرفته از: پارس مدیر
- برای مشاهده لیست همه ی پرسشنامه های استاندارد لطفا همین جا روی پرسشنامه استاندارد کلیک فرمایید.
- تحلیل داده های آماری برای پایان نامه و مقاله نویسی ،تحلیل داده های آماری شما با نرم افزارهای کمی و کیفی ،مناسب ترین قیمت و کیفیت عالی انجام می گیرد.
- نرم افزار های کمی: SPSS- PLS – Amos
- نرم افزار کیفی: Maxquda
- تعیین حجم نمونه با:Spss samplepower
- روش های تماس:
- Mobile : 09143444846 واتساپ – تلگرام
- کانال تلگرام سایت: برای عضویت در کانال تلگرام سایت اینجا کلیک کنید(البته قبلش فیلتر شکن روشن شود!!) مطالب جالب علمی و آموزشی در این کانال درج می گردد.
