چگونه برای تحقیق پرسشنامه طراحی کنیم؟

پرسشنامه در پایان نامه اصولا مجموعه ای از سئوالات کتبی است که مبنی بر گزینه های مشخصی طراحی شده است که پاسخ دهنده آنها را جواب می دهد یا جواب خود را درآنها می نویسد.

پرسشنامه چیست؟

پرسشنامه شامل دسته ای از پرسش ها ست که برطبق اصول خاصی تدوین گردیده است و به صورت کتبی و بعضی اوقات به صورت شفاهی به افراد ارائه می شود و پاسخگو بر اساس تشخیص خود جواب می دهد و هدف جمع آوری اطلاعات از پاسخ دهندگان را دنبال می کند. اگرچه اغلب آن ها را برای آنالیز آماری.پاسخ دهندگان سامان داده اند، همیشه شرایط این گونه نیست. درک پرسشنامه و ویژگی های پرسشنامه و نقاط قوت و ضعف آن و همین طور حساسیت هایی که باید در مورد یک پرسشنامه وجود داشته باشد، کار ساده ای نیست.

معرفی انواع پرسشنامه ها

انواع پرسشنامه براساس نوع سوالات: در این تقسیم بندی پرسشنامه ها به دو نوع کلی باز پاسخ و بسته پاسخ تقسیم می شوند. پرسشنامه های بسته پاسخ معمولاً چندگزینه ای هستند و پاسخ دهنده باید یکی از گزینه ها را علامت بزند. این پرسشنامه های می توانند به صورت بله/خیر، چند گزینه ای یا درجه بندی باشند. این پرسشنامه ها معمولاً کمی هستند و تجزیه و تحلیل آن ها آسان تر است. دسته دوم شامل پرسشنامه های باز پاسخ است که در آن ها پاسخ دهنده می تواند پاسخ های متنوعی به سوالات بدهد. برای مثال از پاسخ دهنده پرسیده می شود “در هنگام دیدن یک آگهی تلویزیونی چه احساسی دارد؟” یا اینکه “در مورد پدر خود چه فکری می کند؟”

انواع پرسشنامه براساس رشته: نوع دیگری از تقسیم بندی پرسشنامه ها براساس رشته های مختلف علمی است. برای مثال می توان به پرسشنامه روانشناسی و پرسشنامه مدیریت اشاره کرد که بیشترین تعداد پرسشنامه های را شامل می شوند. همچنین پرسشنامه پزشکی و پرسشنامه تربیت بدنی نیز کاربردهای زیادی دارند.

انواع پرسشنامه براساس نحوه توزیع: در زمانی نه چندان دور، پرسشنامه ها یا به صورت کاغذی توزیع می شدند و یا از طریق تلفن. هم اکنون پرسشنامه ها براساس توزیع به چهار دسته تقسیم می شوند: پرسشنامه ایمیلی، تلفنی، کامپیوتری و کاغذی. بدیهی است که کاربرد هر کدام از این موارد متفاوت است. برای مثال پرسشنامه تلفنی معمولاً برای نظرسنجی مناسب است و نمی توان آزمون های پیچیده روانشناسی را از طریق تلفن اجرا کرد. پرسشنامه ایمیلی برای مواقعی مناسب است که آزمودنی ها در مکانی بسیار دور قرار دارند. این شیوه از نظر هزینه و زمان مقرون به صرفه است. یکی از مشکلات این روش این است که بسیاری از افراد ایمیل ها را نادیده می گیرند و بنابراین میزان پاسخ دهی بسیار پایین است.

پرسشنامه های کامپیوتری نیز بیشتر برای موسسات و مراکز علمی و یا درمانی مناسب است که هر آزمودنی جدید بر روی کامپیوتر اطلاعات خود را ثبت می کند. این روش باعث کم شدن اتلاف وقت برای گردآوری، وارد کردن اطلاعات و تجزیه و تجلیل داده ها می شود. همچنین ایراد روش کامپیوتری این است که برخی از افراد احساس راحتی ندارند. در نهایت پرسشنامه کاغذی که هنوز هم محبوب ترین شیوه گردآوری اطلاعات است روشی تقریباً کم هزینه و قابل اعتماد است. با این حال برای افرادی که در مناطق دور زندگی می کنند مناسب نیست.

ویژگی های پرسشنامه

استاندارد بودن: پرسشنامه ها برای جمع آوری اطلاعات جمعیت شناختی، نظرات شخصی، حقایق یا نگرش از پاسخ دهندگان بسیار مفید است. یکی از بزرگ ترین ویژگی های پرسشنامه ها، استاندارد بودن و یکسان بودن آن است. به این معنی که هر مخاطب سؤالات مشابهی را می بیند و پاسخ می دهد. این استاندارد بودن و یکنواختی به جمع آوری داده ها و تجزیه و تحلیل آماری این داده ها کمک می کند. به عنوان مثال، یک پرسشنامه ارزیابی فروشگاه های خرده فروشی شامل سؤالاتی برای ارزیابی ارزش خرید از فروشگاه، گزینه های انتخاب محصول، کیفیت کالا و موارد دیگر است. این سؤالات برای همه مشتریان یکسان است. در نتیجه اطلاعات را می توان پس از گردآوری در سطح وسیعی تحلیل و مقایسه کرد.

اکتشافی بودن: برای جمع آوری داده های کیفی، پرسشنامه می تواند ماهیت اکتشافی داشته باشد. هیچ محدودیتی برای سؤالاتی که در پرسشنامه ها آمده است وجود ندارد. به عنوان مثال، اگر یک پرسشنامه برای درک هزینه خانوار تهیه شده باشد، یک لیست از سؤالات بسیار ساختار یافته می تواند جمع آوری داده ها را محدود کند. ممکن است مواردی در هزینه خانوار باشد که از دید طراح سوال مخفی مانده باشد اما با طرح یک سوال باز پاسخ مانند “چه هزینه های دیگری دارید که در اینجا اشاره نشده است؟” می توان به نکات مهمی پی برد.

دنباله دار بودن سؤالات: پرسشنامه به طور معمول از ساختاری از سؤالات پیروی می کند تا تعداد پاسخ ها را افزایش دهد و اطلاعات بیشتری گردآوری شود. به طور معمول ابتدا اطلاعات جمعیت شناختی افراد اخذ می شود و سپس به سراغ اطلاعات خاصی که مدنظر طراحان بوده است می رود. بنابراین طیف وسیعی از اطلاعات را می توانید از طریق پرسشنامه ها گردآوری کنید.

دانلود نمونه پرسشنامه برای تحقیق

محاسن پرسشنامه

• از طریق پرسشنامه اطلاعات وسیع و حجیمی با سرعت زیاد گردآوری می­شود.
• به زمان کمتری برای پاسخگویی و تکمیل نیاز دارد.
• هزینۀ آن نسبتاً پایین است.
• افراد زیادتری را می­توان مورد پرسش قرار داد.
• امکان تبدیل داده­­ها به کمیّت، تجزیه و تحلیل و سنجش همبستگی گوناگون بین آنها فراهم است.

معایب پرسشنامه

• این روش برای مطالعات عمیق و ریشه­یابی­ها در موارد خاص کارآمد نیست.
• احتمال بازنگشتن پرسشنامه به ویژه پرسشنامه­هایی که با پست ارسال می­شود، زیاد است.
• احتمال عدم درک مفاهیم و محتوای سؤالات پرسشنامه و بروز ابهام برای پاسخگو وجود دارد.
• به دلیل گسترده بودن عرصه عملیاتی پرسشگری و درگیر بودن افراد زیاد در رده­ها و سطوح مختلف، امکان بروز خطا و اشتباه وجود دارد که باعث کاهش درجۀ اعتبار و اعتماد این روش می­شود.

مشخصه های پرسشنامه استاندارد

پرسشنامه استاندارد دارای چهار مشخصه بارز است:

• بخش معرفی : نام بنیانگذار پرسشنامه، سال بنیانگذاری، تعداد سوالات
• دارای روش اجرا و نمره گذاری است.
• روش تفسیر دارد
• روایی و پایایی داخلی و خارجی اش مشخص است.

راحل ساخت و طراحی پرسشنامه برای پایان نامه

• تعیین هدف

اولین قدم در اجرای زمینه یابی پرسشنامه ای، تهیه فهرستی از هدف هایی است که پژوهشگر قصد دارد به کمک پرسشنامه به آنها برسد. تهیه و تنظیم پرسشنامه قبل از داشتن درک روشنی از آنچه که باید حاصل شود، تقریباً ناممکن است. تا زمانی که به شکل دقیق روشن نکنیم که به چه نوع اطلاعاتی نیاز داریم، با این اطلاعات چه کارهایی می توانیم انجام دهیم و چگونه هر سؤالی در پرسشنامه در رسیدن به این هدف به ما کمک می کند، قادر به طراحی پرسشنامه مناسب برای سؤال تحقیقی خود نخواهیم بود.

در طراحی پرسشنامه برای پایان نامه لازم است که روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعاتی که از اجرای پرسشنامه جمع آوری می شوند، مورد توجه قرار گیرند.

• بیان مسئله

هدف زمینه یابی پرسشنامه ای، توصیف رفتار، طرز فکر، احساس ویژه یا آزمون رابطه بین دو یا چند متغیر است. پژوهشگر ممکن است به توصیف یک موضوع علاقه مند باشد. یا ممکن است به آزمون رابطه بین دو یا چند متغیر علاقه مند باشد.

پژوهشگر باید مسئله خود را به طور روشن و واضح طرح کند تا بتواند سوالاتی متناسب با مسئله خود، تدوین کند.

• تعیین جامعه و انتخاب نمونه

تعیین جامعه در بیشتر موارد بر نکاتی همچون اهمیت موضوع، قابلیت تعمیم ­پذیری، علاقۀ پژوهشگر و موجود بودن منابع، مبتنی است. جامعۀ مورد نظر ممکن است شهرک، شهر، استان، کشور، منطقۀ آموزشی، واحد نظامی یا زیرگروهی از واحدهای ذکر شده نظیر گروه­های قومی، مذهبی، سِنی و شغلی باشد. همچنین باید به انتخاب نمونه ای از جامعه که معرف و نماینده واقعی آن باشد اقدام شود. در واقع بایستی جامعه پژوهش به دقت مشخص شده باشد تا بتوان سوالات متناسب با آن جامعه را طراحی و تدوین کرد.

• تنظیم پرسشنامه

بیشتر پرسشنامه ها حاوی مطالبی هستند که به منظور اندازه­گیری متغیرهای وابسته و مستقل و ویژگی­های مورد نیاز، تهیه و تدوین می­شوند. دستورالعمل­هایی وجود دارد که رعایت آنها در تنظیم پرسشنامه الزامی است. این دستورالعمل­ها عبارتند از:

۱) در طراحی پرسشنامه، سؤال­های پرسشنامه باید ساده، روشن و دقیق باشد. این سؤال­ها نباید به دشواری سؤالات مصاحبه باشند زیرا هنگام پاسخگویی به آنهاکسی جهت تعریف و توضیح حضور ندارد.

۲) در طراحی پرسشنامه برای پایان نامه سوالات را به صورت پاسخ بسته بنویسید و بهتر است تعداد سؤال­های پاسخ باز به حداقل ممکن برسد. امکان دارد پاسخ-هایی که به سؤال­های باز داده می­شوند، ناتمام و بی ­ربط باشند. ناخوانایی و غلط­های املایی نیز بر مشکلات طبقه­ بندی و تفسیر پاسخ­های باز می­افزایند.

۳) به صورت اضافی و به خاطر جلوگیری از اشتباه، از سؤال­های گزیده استفاده کنید. سؤال­های گزیده به پرسش­هایی گفته می­شوند که گروه معینی از پاسخ­ دهندگان به آنها پاسخ می­دهند. برای مثال با مطرح کردن سؤالی دربارۀ وضعیت تأهل در پرسشنامه می­توان پاسخ­ دهندگان متأهل را شناسایی کرد و سپس پرسش­های مربوط به فرزند یا فرزندان و همسر را برای آنها مطرح کرد. هر سؤال گزیده به راهنمایی خاص خود نیاز دارد.

۴) سؤال­های مربوط به گذشته را در یک محدودۀ زمانی مشخص مطرح کنید. در صورتی که قصد دارید دربارۀ رفتار گذشته افراد، اطلاعاتی کسب کنید، زمان مورد نظر را مشخص کنید. برای مثال این سؤال که «چند بار مرتکب تخلفات راهنمایی و رانندگی شده ­اید؟» بسیار مبهم است. عدم وجود محدودۀ زمانی مشخص در چنین سؤالاتی موجب می­شود که افراد، پاسخ­های خود را به زمان­های متفاوتی نسبت دهند. لذا اطلاعات به دست آمده در بهترین حالت فاقد انسجام و در بدترین شرایط به قدری مبهم ­اند که نمی­توان بر اساس آنها دست به تحلیل زد. محدوده ­های زمانی که در چنین سؤالاتی به کار می­روند، عبارتند از: «در پنج سال گذشته»، «در سال گذشته»، «در ماه گذشته»، و یا اینکه اساساً سؤال کرد «چه موقع؟». برای اندازه­ گیری تعداد دفعاتی که رفتار اتفاق افتاده است، اغلب محدودۀ زمانی کوتاه مناسب­تر است، زیرا پاسخ ­دهندگان نمی­توانند وقوع رفتارهای خود را در زمان­های طولانی به یاد آورند. از طرف دیگر، رفتارهایی که وقوع آنها مستمر نیست، به طور کلی محدودۀ زمانی طولانی­تری دارند. به این ترتیب، پرسش در مورد تعدا دفعات مطالعۀ دانشجویان برای آمادگی شرکت در امتحان در محدودۀ زمانی کوتاه­تری قرار می­گیرد. در عوض، پرسش دربارۀ عدم موفقیت در امتحان چنانچه صورت گرفته باشد باید در طول زمان بلندتری مطرح شود.

5) برای سؤال­ های حساس، چارچوب مناسبی فراهم سازید.گاهی اوقات پرسش­هایی مطرح می­شوند که ممکن است مغایر عقیده، باور، نگرش یا مکاتب فکری پاسخ­دهنده باشند. طرح این­گونه سؤال­ها، بدون مقدمه و توضیح مناسب، می­تواند مخالفت پاسخ­دهندگان را برانگیزد. در چنین شرایطی پژوهشگر باید مسائل و مشکلات احتمالی را پیش ­بینی کند و به حل آنها بپردازد.

۶) تعدادی از سؤال­های پرسشنامه را به ویژگی­های جمعیتی و فردی اختصاص دهید. این نوع سؤالها که بر مشخصات فردی تأکید دارند، در طراحی پرسشنامه ­ها مطرح می­شوند. این پرسش­ها از مواردی به این شرح تشکیل شده­ اند: جنس، سن، وضعیت ازدواج، قوم و نژاد، تحصیلات، شغل، درآمد و گاهی اوقات مذهب، نوع مالکیت محل مسکونی، ترکیب خانوادگی. پیشنهاد می­شود که علاوه بر سؤال­هایی دربارۀ ویژگی­های عمومی، چارچوب استانداردی نیز به کار رود تا بتوان به دقت بین نتایج پژوهش به مقایسه دست زد. البته باید توجه داشت که این امر همیشه امکان­پذیر نیست، زیرا برخی از پژوهشگران به اطلاعات مفصل­ تری دربارۀ نکات جمعیتی نیاز دارند و به اطلاعاتی که به چارچوبی استاندارد محدود شده ­اند، قناعت نمی ­کنند.

۷) سؤال­های پرسشنامه باید یکی از جنبه­ های هدف یا فرضیۀ صورت­ بندی شده را اندازه ­گیری کند. ممکن است تا کنون پرسشنامه ­های زیادی را ملاحظه کرده باشید که با شتاب و عجله تهیه و تنظیم شده ­اند و از نظر اندازه­ گیری هیچ­گونه هدفی را دنبال نمی­کنند. این­گونه پرسشنامه­ ها نه تنها موجب کسب اطلاعات مورد نیاز نمی­شوند، بلکه ممکن است در پاسخ­ دهنده نگرشی منفی در مورد پرسشنامه به وجود آورند. به منظور تنظیم و طراحی پرسشنامه ­ای مفید و مناسب، باید هر یک از سؤال­های پرسشنامه، هدفی را اندازه ­گیری کند. به عبارت دیگر، سؤال­ها باید به شیوه­ای تهیه و تنظیم شوند که به کمک آنها بتوان اطلاعات لازم را برای پاسخ دادن به سؤال­ های تحقیقی یا آزمون فرضیه­ های صورت­بندی شده، جمع­ آوری کرد.

۸) سؤال­های پرسشنامه را با توجه به موضوع پژوهش و خصوصیات جامعه ­ای که پرسشنامه در آن اجرا می­شود، تعیین کنید. نظم و ترتیبی که سؤال­های پرسشنامه بر اساس آن طرح می­شود متفاوت است، ولی در اینکه جای هر سؤال کجا باید باشد، اتفاق نظری وجود ندارد. بعضی ترجیح می­دهند که نکات مربوط به ویژگی­های فردی و خانوادگی در آغاز پرسشنامه قرار گیرند و سؤال­ های حساس در آخر آن آورده شوند. در حالی که برخی دیگر عکس این عمل را ترجیح می­دهند. در واقع این پژوهشگر است که باید با توجه به بینشی که در مورد موضوع و جامعۀ پژوهشی خود دارد، جای هر سؤال یا نظم و ترتیب سؤال­ها را تعیین کند. چنانچه موضوع اهمیت قابل توجهی داشته باشد و از حساسیت ویژه ­ای برخوردار باشد، بهترین شیوه این است که پرسش­های مربوط به موضوع اصلی را در ابتدا بیاوریم تا بالاترین نسبت پاسخ­ دهی را به دست آوریم. چنانچه موضوع از حساسیت خاصی برخوردار نباشد، بهتر است پرسشنامه را با سؤال­های مربوط به ویژگی­های فردی، خانوادگی و اقتصادی آغاز کنیم تا با جلب توجه پاسخ ­دهنده به آنها بهتر بتوانیم در پایان به پرسش­های حساس­ تر بپردازیم.

۹) صفحۀ اول پرسشنامه را به نحوۀ پاسخ­گویی به سؤال­ها اختصاص دهید. در این صفحه ذکر کنید که پرسشنامۀ مورد بحث چند قسمت را دربرمی­گیرد و خصوصیات هر قسمت را شرح دهید. از پاسخ­دهندگان بخواهید که پاسخ مناسب را با چه نوع علامتی مشخص کنند: کشیدن علامت یا دایره، پر کردن مربع مربوطه و…

طرح پرسشنامه

پرسشنامه و نامۀ پیوست آن، منبع اصلی اطلاعاتی است که پاسخ­ دهندگان به آن مراجعه می­کنند و سرانجام تصمیم می­گیرند که به سؤال­های آن پاسخ دهند یا خیر. توصیه های زیر که بر اساس تجربه و تحقیق به دست آمده­ اند، درتهیه و طراحی پرسشنامه برای پایان نامه به شما کمک می­کنند.

• پرسشنامه را جذاب کنید، برای رسیدن به این هدف پرسشنامه را چاپ کنید.
• صفحه ­های پرسشنامه را شماره ­بندی کنید.
• سؤال­های پرسشنامه را تا حد امکان به شکل ساده تهیه کنید، به نحوی که پاسخ­گویی به آنها آسان شود.
• در ابتدا و انتهای پرسشنامه نام، نام­ خانوادگی و آدرسی را که پرسشنامه پس از اتمام باید به انجا فرستاده شود ذکر کنید.
• نحوۀ پاسخ­گویی به سؤال­ها را خیلی ساده و با حروف دُرشت ذکر کنید.
• درابتدای هر نوع سؤال، یک مثال مطرح کنید و نحوۀ پاسخ­گویی به ان را مشخص کنید.
• سؤال­های پرسشنامه را بر اساس نظمی منطقی (موضوعی، توالی زمانی، شکل سؤال­ها) مرتب کنید.
• در ابتدای پرسشنامه سؤال­هایی را مطرح کنید که جالب هستند و در عین حال مخاطراتی برای
• پاسخ ­دهنده به همراه ندارند.
• در طراحی پرسشنامه­ هایی که خیلی طولانی هستند، سؤال­های مهم را در آخر پرسشنامه قرار ندهید.
• از به کار بردن کلمه­ هایی که پاسخ ­دهندگان نسبت به آنها حساس هستند، خودداری کنید. به عنوان مثال از کلمه ­هایی که پاسخ ­دهنده با مشاهده آنها احساس شرمندگی می­کند، (مثل پرسشنامه مخصوص معتادان، بزهکاران، زندانیان یا دانش ­آموزان متقلب) استفاده نکنید.
• در هر سؤال، اطلاعات را به صورت کامل بیان کنید، به نحوی که سؤال برای پاسخ­ دهنده معنادار باشد. درجۀ پاسخ­گویی به سؤال­هایی که جالب و به اندازۀ کافی روشن باشد، زیادتر است.
• طول پرسشنامه بر دقت پاسخ­گویی تأثیر دارد. بنابراین در صورت امکان پرسشنامه را مختصر کنید. به عبارت دیگر در پرسشنامه­ ها فقط سؤال­هایی را مطرح کنید که در جهت رسیدن به هدف­های پژوهش هستند.

برگرفته از: ساعد نیوز

برای مشاهده لیست همه ی  پرسشنامه های استاندارد لطفا همین جا روی پرسشنامه استاندارد  کلیک فرمایید.

تحلیل داده های آماری برای پایان نامه و مقاله نویسی ،تحلیل داده های آماری شما با نرم افزارهای کمی و کیفی ،مناسب ترین قیمت و کیفیت عالی انجام می گیرد.

نرم افزار های کمی: SPSS- PLS – Amos

نرم افزار کیفی: Maxquda

تعیین حجم نمونه با:Spss samplepower

روش های تماس:

Mobile :  09143444846  واتساپ – تلگرام

Telegram: @abazizi

• E-mail: abazizi1392@gmail.com

وبلاگ ما