استفاده از نرم افزار های رایانه ای در تحلیل داده های پژوهشی، پدیده ای رو به رشد است.ساده ترین تعریف پژوهش های کیفی ، پژوهش هایی است که ارائه یافته های آن از طریق روش های آماری و یا سایر ابزار های کمی ساز به دست نیامده باشد. اﻣﺮوزه اﺳﺘﻔﺎده از فناوری های نو به ویژه نرم افزار های مختلف رایانه ای در پژوهش، به منظور تسریع و تسهیل امور گوناگون امری اجتناب ناپذیر است.متخصصان نرم افزار های تحلیل داده های کیفی را گاه نرم افزار های مهندسی تحقیق می نامند چرا که انواع مسائل و مشکلات موجود در جریان تحقیق را حل می کنند. در این مطلب به معرفی نرم افزار های کیفی و کاربردی ترین نرم افزارهای انجام تجزیه و تحلیل آماری و آزمون فرضیات تحقیق که در همه جای دنیا توسط پژوهشگران و دانشجویان استفاده می شود، می پردازیم.
تفاوتهای نرم افزار های تحلیل داده های کمی و کیفی
نرم افزار های تحلیل داده های کیفی متفاوت از نرم افزار های کمی مانند ,SAS, SPSS, MATLA و… هستند و اصول و قواعد یکسانی پیروی نمی کنند.زمانی که داده های خام وارد یک نرم افزار تحلیل داده های کمی می شوند.تمامی فرایند تحلیل، تعرف شده و بر اساس اصول و قواعد ریاضی و آماری و به عبارت دیگر از پیش تعیین شده صورت می پذیرد.نرم افزار های تحلیل داده های کیفی فرایند تحلیل را پس از ورود اطلاعات توسط محقق منحصرا خودشان انجام نمی دهند. این نرم افزار ها می توانند بطور سیستماتیک و منطقی به جستجو و سازماندهی داده ها و اطلاعات بپردازند و بر اساس الگوریتم های موجود تنها به برجسته نمودن برخی اطلاعات مبادرت(با پتانسیل و اهمیت بیشتر) نمایند. ماکسول بیان می کند که پژوهش کیفی بیشتر بر کلمات تاکید دارد تا اعداد.
نرم افزار های کیفی تمام پروسه تحقیق را به صورت الکترونیکی در اختیار پژوهشگر قرار می دهد به عبارت دیگر نرم افزار های تحلیل کیفی به صورت بالقوه باعث تسهیل انجام کلیت پژوهش از سوی محقق میشود درحالی که نرم افزار های تحلیل کمی، داده های وارد شده را طی فرایند کاملا تعریف شدخ به نتایج نهایی مبدل می سازد.
تفاوتهای بین تحقیق کمی و کیفی:
| کمی | کیفی |
| آزمون فرضیاتی که محقق با آنها شروع به تحقیق می‌کند. | تسخیر و کشف معنای داده‌ها هنگامی که محقق در آنها غوطه ور شده است. |
| مفاهیم به شکل متغیرهای متمایز و مشخص از همدیگرند. | مفاهیم به صورت تم‌ها، مضامین و مشترکات با معنا هستند. |
| سنجه‌ها به صور منظم قبل از گردآوری داده‌ها ساخته و استاندارد می‌شوند. | سنجه‌ها در حالت کلی ساخته می‌شوند و غالباً نسبت به محیط تحقیق خاص ویژه هستند. |
| داده‌ها به شکل اعداد و برگرفته از سنجش و اندازه‌گیری دقیق هستند. | داده‌ها به شکل کلمات و برگرفته از اسناد، مشاهدات ودست نوشته‌ها هستند. |
| نظریه اساساً علی و قیاسی است. | نظریه می‌تواند علی و غیر علی باشد که غالباً استقرائی است. |
| فرآیندهای تحقیق استاندارد است و تکرار آن مسلم فرض میشود. | فرایندهای تحقیق خاص هستند و تکرار آن بسیار نادر است. |
| تحلیل با به کارگیری آمارها، جداول یا نمودارها انجام میشود و این موارد با فرضیات مرتبط میشود. | تحلیل با استنباط تم ها با مشترکات با معنا و گرفته از شواهد به سازماندهی آنها برای ارایه یک تصویر منسجم و با معنا از واقعیت ادامه می‌یابد. |
نرم افزار اطلس AtlasTi
از نرم افزار اطلس تی جهت کار با داده ها در نظریه مبنایی استفاده می شود. ابزاری در جهت توسعه نرم افزاری علم است، که به روش هایی خلاقانه، منعطف و در عین حال سیستمیک؛ ابزارهایی را، برای مدیریت، استخراج، مقایسه، کشف، و بازسازی دوباره بخش های معنی دار انبوه داده ها، ارائه می کند.
این نرم افزار مجموعه ای است از تعداد ۱۰۶۷ دیاگرام فازی فلزی دوتایی و ۳۰۰ دیاگرام فازی سه تایی که از کتاب ASM Metals Handbook Vol. 3 تهیه شده است و امکانات استخراج داده از دیاگرام های فازی و محاسبات درصد جرمی و حجمی فازها ،محاسبه ضریب توزیع در سیستم های انجماد دوتایی در آن موجود است. بعلاوه می توان داده های نرم افزار را به صفحه گسترده Excel نیز export کرد.
اصول اصلی فلسفه Atlas-ti عبارتند از؛ تجسمVisualization، یکپارچه سازی Integration، قلاب اندازیSerendipity و اکتشاف Exploration، که با نام اختصاری (VISE ) ذکر می شوند . این نرم افزار ابزارهای متنوعی را، برای ایفای وظایف مربوط به نوعی رویکرد نظاممند به داده های بی ساخت، ارائه می کند. برای مثال: داده هایی که نمی توانند بطورکاملاً معنادار توسط رویکردهای آماری و رسمی تحلیل شوند.
Atlas-ti محیط کاری قدرتمندی برای تجزیه و تحلیل های کیفی بخصوص گروه های بزرگی از داده های متنی، گرافیکی، صوتی و ویدویی است. تاکید آن بجای تحلیل های کمی بر تحلیل های کیفی است. یعنی تعیین عناصری که داده های اولیه را شامل شده وتفسیر معنی آنها. در ضمن تجزیه تحلیل کیفی، Atlas-ti به کشف پدیده های پیچیده در پشت داده های بی ساخت کمک می کند.
محاسباتی که توسط این محصول انجام می شود:
۱- محاسبات قانون اهرم را در ناحیه دو فازی مشخص انجام داد.
۲- محاسبه درصد وزنی و حجمی فازهاو چگالی نظری فازهاورسم آن.
۳- همچنین چگالی و درصدحجمی فازها رامی توان بدست آوردو تمام داده ها به صورت لیست به نرم افزار Excelصادر نمود.
۴- بوسیله داده برداری و انجام محاسبه،تغییرات چگالی آلیاژ بر حسب ترکیب شیمیایی آن بدست می آید.
۵- این نرم افزارابزارهای کارآمدی را بوسیله رابط گرافیکی مناسب و به آسانی در اختیار می گذارد.
۶- با استفاده از داده برداری از خطوط solidus و Liquidus می توان مقدار میانگین ضریب توزیع را در یک بازه دمایی مشخص در یک سیستم دوتایی محاسبه کرد.
۷- رسم تغییرات ضریب توزیع نسبت به دمابرای هر سیستم دوتایی دلخواه که توسط درون یابی و میانگین گیری می توان مقدار آن را در یک بازه خاص مشخص کرد.
ان ویوو NVivo
این نرم‌افزار جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌های کیفی به کار می‌رود. درواقع نرم‌افزار NVivo برای محققین کیفی طراحی‌شده که کارشان مبتنی بر متون بسیار غنی یا اطلاعات چندرسانه‌ای است که سطوح عمیق تجزیه‌وتحلیل در حجم کوچک یا بزرگی از داده‌ها را می‌طلبد.
طبقه‌بندی، مرتب کردن و ساماندهی اطلاعات، بررسی رابطه داده‌ها و راهنمایی تجزیه‌وتحلیل آنها را می‌توان از امکانات این نرم‌افزار به‌حساب آورد. علاوه بر این به محقق اجازه می‌دهد که تئوری‌های پژوهش خود را بیازماید و روند داده‌ها را شناسایی کند.
NVivo داده‌ها در قالب‌های مختلفی ازجمله فایل های صوتی، فیلم‌ها، تصاویر دیجیتالی، Word، PDF، excel، متن‌های غنی، ساده، وب‌سایت و داده‌های رسانه‌های اجتماعی (فیس بوک، تویتر، یوتیوب) را پشتیبانی می‌کند. می‌توان داده‌ها را از برنامه‌های کاربردی نظیر word، Excel، Spss Statistics، Surveymonkey ، EndNote، OneNote و Evernote وارد کرد.
مکس کیو دی ای MAXQDA
نرم‌افزار MAXQDA (Qualitative Data Analysis) نرم‌افزاری حرفه ای برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های گردآوری شده توسط روش های کیفی و ترکیبی است. این نرم‌افزار محدود به یک رویکرد پژوهشی یا روشی نیست. درتحلیل داده‌های بدست آمده از مصاحبه، گروه های متمرکز، تحلیل گفت و گو، گفتمان و ژانر، تحلیل روایت و تمام فعالیت هایی که به نوعی با متن سروکار دارند می‌توان از این برنامه استفاده کرد. سازماندهی، ارزیابی، کدگذاری، حاشیه نویسی و تفسیر انواع داده‌ها، دستیابی آسان به گزارشات و تصاویر و اتصال و اشتراک گذاری با پژوهشگران دیگر ازجمله قابلیت های این نرم‌افزار است.
برگرفته از : ایران مشاور