جلســة دفاع آخرين مرحله در كار تدوين و نگارش پايان نامه نیســت. زيرا معمولا پس از آن دانشــجو بايد اقداماتي تکمیلي را انجام دهد.
معمولا در جلسة دفاع داوران از دانشجو مي خواهند اصلاحاتي در متن پايان نامه اعمال كند. اگر حجم اين اصلاحات كم باشد، فقط كافي اســت كه اســتادان راهنما و مشاور اعمال اصلاحات را تأيید كنند. اما اگر موارد مطرح شده، كلي و اساسي باشد بايد به تأيید مجدد استادان داور برسد. علاوه بر اين، توصیه مي شود دانشجويان مقاله اي از پايان نامة خود استخراج كنند و با انتشار آن امکان دسترسي افراد بیشتري را به پژوهش اجراشــده و نتايج آن فراهم آورند. مهمترين پرســش هايي كه بايد در اين مرحله به آنها پاســخ داده شود، در جدول زیرآمده است.
نکات مهم پس از برگزاري جلسة دفاع
| کليد | توضيحات |
| ثبت و ضبط ديدگاه هاي داوران | آيا ديدگاه هاي شفاهي داوران را در جلسة دفاع بادقت ثبت كرده ايد؟ |
| اعمال آخرين اصلاحات | آيا مي دانید پس از تحويل پايان نامه به كتابخانه ديگر امکان اصلاح آن را نداريد؟ |
| استخراج مقاله از رساله | آيا مي توانید حداقل يک مقالة ترويجي يا پژوهشي از متن اصلي استخراج كنید؟ |
| شروع پژوهش هاي بعدي | آيا دفاع از پايان نامه را پايان مسیر، يا آن را آغازي براي پژوهش هاي بعدي مي دانید؟ |
| مرور تجربه هاي بدست آمده | اگر دوباره اين پژوهش را انجام دهید از چه كارهايي پرهیز خواهید كرد؟ |
| ارزيابي واقع بینانه از كار خود | آيا مي توانید نقاط قوت و ضعف كار خود را به روشني معرفي كنید؟ |
| توصیة موضوع به دوستان | آيا مي توانید به دوستان تان موضوعي براي ادامة پژوهش خود توصیه كنید؟ |
| مرور مهارت هاي كسب شده | آيا مي توانید مهارت هايي را كه هنگام اجرای اين پژوهش آموخته ايد، بازگو كنید؟ |
| ارائة توصیه هاي كاربردي | آيا مي توانید براساس نتايج پژوهش خود به افراد يا نهادهاي مرتبط به اين موضوع توصیه هاي كارشناسي ارائه كنید؟ |
| استمرار موضوع در آينده | آيا مي توانید اين پژوهش را مبناي كارهاي آتي خود قراردهید؟ |
منبع:
منصوريان،يزدان .(1389). صد نکته در پایان نامه نویسي. اطلاعات ارتباطات و دانش شناسی . تیر 1389. صص 78 تا 93 .