تحلیل مضمون (تماتیک ) چیست؟

تحلیل تماتیک به زبان ساده

تحلیل مضمون ( تماتیک ) (Content Analysis) یک روش تحقیق کیفی است که برای تحلیل داده‌های متنی و کیفی استفاده می‌شود. در این روش، محتوای متنی مورد بررسی قابلیت تحلیل و تفسیر را دارد. تحلیل مضمون به شناسایی الگوها، مضامین، موضوعات و ساختار محتوای متنی در نظر گرفته شده می‌پردازد و درک عمیقی از محتوا و معناهای آن را فراهم می‌کند.

تحلیل تماتیک روشی پرکاربرد برای تحلیل داده‌های کیفی است [۱، ۴، ۵]. داده‌های کیفی اطلاعاتی هستند که به صورت کلمات، تصاویر یا ویدیو ارائه شده و تجربیات یا پدیده‌ها را توصیف می‌کنند [۱، ۴، ۵]. برخلاف داده‌های کمی (عددی)، داده‌های کیفی غنی و پیچیده هستند و تحلیل تماتیک به ما کمک می‌کند تا معنای ضمنی آن‌ها را درک کنیم [۱، ۶].

• تاثیرات کاربرد هوش مصنوعی در آموزش
• روش شش سیگما چیست و چگونه باعث بهبود فرآیندهای کسب و کار می‌شود؟
• کاربرد هوش مصنوعی در آموزش چیست؟
• پرسشنامه مادی گرایی و فرا مادی گرایی اینگلهارت(1981)
• تحلیل گفتمان در علوم اجتماعی
• تحلیل گفتمان چیست؟
• آیا از نظر علمی امکان سیاه شدن مو (مثلاً موی سر) پس از سفید شدن وجود دارد؟
• تحلیل نظریه زمینه‌ای (گراندد تئوری یا داده بنیاد)
• چند مثال کاربردی از تحلیل نظریه زمینه‌ای در پژوهش‌
• معرفی چند منابع مهم درباره تحلیل مضمون در زمینه رسانه‌ها و تحقیقات اجتماعی
• برخی از روش‌ها و فنون مورد استفاده در تحلیل مضمون را توضیح دهید؟

در اینجا خلاصه‌ای از مراحل این فرآیند آمده است [۴]:

• آشنایی: محققان با خواندن و مرور مکرر داده‌ها، خود را در آن‌ها غرق می‌کنند [۴].
• شناسایی کدهای اولیه: اختصاص کدگذاری به جنبه‌های جالب یا تکرارشونده در داده‌ها [۴].
• جستجوی تم‌ها: گروه بندی کدهای مرتبط به تم‌های احتمالی [۴].
• پالایش تم‌ها: اطمینان از اینکه تم‌های شناسایی شده به طور دقیق داده‌ها را منعکس می‌کنند [۴].
• تعریف و نامگذاری تم‌ها: تعریف واضح هر تم با یک نام توصیفی [۴].
• گزارش یافته‌ها: نوشتن گزارشی که سوال پژوهش، روش‌ها، تم‌های شناسایی‌شده و نمونه‌هایی از داده‌ها برای پشتیبانی از آن‌ها را توضیح می‌دهد [۴].

تحلیل تماتیک ابزاری ارزشمند برای پژوهشگران کیفی است زیرا به کشف الگوهای پنهان، درک تجربیات و ایجاد بینش‌های جدید کمک می‌کند [۱، ۵].

تحلیل مضمون با استفاده از روش‌های کدگذاری و دسته‌بندی، به محققان امکان می‌دهد تا الگوها و موضوعات مشترک در متون را شناسایی کنند. این روش به طور گسترده در زمینه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، از جمله رسانه‌ها، تحقیقات اجتماعی، روانشناسی، علوم سیاسی و سایر حوزه‌های مرتبط.

روش تحلیل مضمون به محققان امکان می‌دهد تا به صورت جامع و دقیق به سوالات پژوهشی خود پاسخ دهند و الگوها و مضامین مهم را در متون شناسایی کنند. علاوه بر این، این روش قابلیت تحلیل بزرگ‌مقیاس را دارد، به این معنی که محققان می‌توانند تعداد زیادی متن را به صورت همزمان تحلیل کنند و نتایج قابلیت تعمیم دارند.

برای استفاده از روش تحلیل مضمون، نیاز به رعایت مراحل مشخص و دقیق است. همچنین برای اعتبارسنجی نتایج، معیارهایی مانند قدرت تحلیلی و قابلیت تکرار پذیری نیز باید مدنظر قرار گیرند.

منابع:

منابع

• PubMed Central: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32356468/ – Thematic analysis of qualitative data: AMEE Guide No. 131 [۱]
• https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/0142159X.2020.1755030 – Thematic analysis of qualitative data: AMEE Guide No. 131 [۲]
• Nova Southeastern University: https://nsuworks.nova.edu/tqr/vol26/iss6/19/ – Conducting Thematic Analysis with Qualitative Data [۳]
• SAGE Publications: https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/16094069231205789 – A Step-by-Step Process of Thematic Analysis to Develop a … [۴]
• ResearchGate: [invalid URL removed] analysis – (PDF) Thematic analysis [۵]
• Springer Link: https://link.springer.com/doi/10.1007/978-94-007-0753-5_3470 – Thematic Analysis [۶]

همچنین پیشنهاد می شود منابع زیر را نیز مطالعه نمایید.

Neuendorf, K. A. (2017). The Content Analysis Guidebook. SAGE Publications.
Elo, S., & Kyngäs, H. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of Advanced Nursing, 62(1), 107-115.
Hsieh, H.-F., & Shannon, S. E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288.
Krippendorff, K. (2018). Content Analysis: An Introduction to Its Methodology. SAGE Publications.