معرفی رویکرد واقعیت درمانی

---

واقعیت درمانی چیست؟

واقعيت درماني، در واقع روانشناسي كنترل دروني و شیوه ای مثبت‌گراست كه تلاش دارد افراد را براي انتخاب‌هاي درست به منظور ارضاي نيازهاي خود آموزش دهد. این رویکرد بر پایه يك تئوري استراتژيك به نام “نظریه انتخاب” شکل گرفته است که این نظریه، رفتار انسان و چرايي و چگونگي آن را مد نظر قرار می دهد.

اساس واقعیت درمانی امروزی این است که افراد باید بدانند در قبال کاری که تصمیم به انجام آن می گیرند مسئولند. این درمان کوتاه مدت (حدود 10 جلسه) و نوعی درمان شناختی -رفتاری است که بر رابطه حمایتگر درمانگر تاکید دارد. نتیجه درمان بهبود روابط و افزایش خشنودی و رضایتمندی و احساس کنترل درونی بر زندگی می باشد.

خاستگاه واقعیت درمانی

ویلیام گلاسر(2013-1925) روان پزشک و عضو شورای روان پزشکی آمریکا و از مخالفین سرسخت تجویز داروهای شیمیایی برای بیمارانی که به مراکز روانپزشکی مراجعه می کردند بود. او تحت تاثیر نظرات جی .ال. هارینگتون روان پزشک و مربی آمریکایی، معتقد بود که باید بیماران را با برنامه هایی در دنیای واقعی درگیر کرد.

او از مشــاهده ي بيماران سايكوتيك و اسكيزوفرني ها به اين نتيجه رسیــد كه اين نشــانه هاي بيمــاري در واقع رفتارهايي هستند كه افراد خودشان انتخاب می كنند. گلاسر سخنرانی هایش را درباره ی”روان شناسی واقعیت” از سال 1962 آغاز کرد و در سال 1965 کتاب” واقعیت درمانی” خود را منتشر نمود.

او به دنبال یافتن نظریه ای بود که بتواند کل کار او را شرح دهد. در همین راستا با نظریه کنترل ویلیام پاورز آشنا شد و آن را بسیار مفید و موثر دانست. وی پس از 10 سال بررسی و اصلاحات فراوان بر روی نظریه کنترل واقعیت درمانی و تلفیق آنها در سال 1996، متوجه شد نظریه به قدری تغییر کرده که لازم است عنوان آن را به نظریه انتخاب تغییر دهد تا بتواند همه آنچه تحول یافته بود را انعکاس دهد.

وي درباره اثر نظريه انتخاب در مدارس اعتقاد داشت: اگر معلمان تئوري انتخاب را بیاموزند و بدانند دانش‌آموزان چرا و چگونه رفتار مي‌كنند، در آن صورت خواهند توانست با برخورد درست خود، در دانش‌آموزان انگيزه ی لازم را ايجاد كنند.

از دیگر آثار گلاسر می توان به کتابهای: مدارس بدون شکست(1969)، جامعه ی در حال تکوین هویت (1975)، اعتیاد مثبت (1976) و ایستگاه های مغز(1981) اشاره کرد.

رابرت ای . وبولدینگ، اد ( -1936) دکترای مشاوره و مدیر مرکز واقعیت درمانی در سین سیتانی و استاد دانشگاه زاویه در ایالات متحده آمریکا است. او در کلاسها و کارگاه های برگزار شده توسط گلاسر شرکت می کرد. گلاسر در سال 1988 او را برای مدیریت آموزشی انستیتوی ویلیام گلاسر برگزید. از جمله تخصصهای وی، سازگار کردن نظریه انتخاب و واقعیت درمانی با فرهنگها و گروههای قومی مختلف است. وی نظریه و کاربست واقعیت درمانی را با برداشت خودش از سیستم WDEP توسعه داد.

ویژگیهای واقعیت درمانی

-تاکید بر انتخاب و پذیرفتن مسئولیت آن انتخاب.

-درمانگر انتقال را رد می کند و به درمانجو تاکید میکند من پدر یا مادر شما نیستم، خودم هستم!

-به جای تمرکز بر گذشته ، تاکید بر برنامه ریزی در زمان حال است.

-تمام نشانه ها به دلیل رابطه ناخوشایند فعلی ست و تمرکز بر روی مشکلات کنونی خواهد بود.

-مبارزه با دیدگاه سنتی متمرکز بر DSM IV و تمرکز روی دیدگاه اریکسونی که افراد مشکلات ندارند بلکه از راه حل های نامناسب استفاده می کنند.

کلیات مورد تایید در واقعیت درمانی

-درمانجویان در اصل مشکلات یکسانی دارند. آنها در رابطه های غیرمناسبی درگیر شده اند و یا اصلا رابطه ای ندارند.

-درحقیقت رفتارهای نامتناسب افراد در روابط، علت نارضایتی آنها می باشد و همین موضوع باعث احساس ناراحتی و رنج کشیدن آنهاست. گلاسر معتقد است نباید به افراد برچسب بیماری روانی زد. بلکه تشخیص را باید رفتارهایی دانست که افراد برای نجات از ناکامی و نارضایتی در روابط متناسبشان انتخاب می کنند. از نظر گلاسر اختلالات ناشی از صدمات و ضربه های مغزی و صرع و عفونتهای مغزی و آلزایمر به علت نابهنجاری مغزی رخ میدهد و این افراد باید به پزشکان مغز و اعصاب سپرده شوند.

-هدف درمانگر کمک به درمانجو برای آموزش رفتارهای مفید و موثر و برقراری رابطه خوشایند با حداقل یک نفراست. درمانجویانی که راحت تر بتوانند با افراد بیشتری رابطه برقرار کنند، احساس رضایت بیشتری خواهند داشت.

نظریه انتخاب

این نظریه معتقد است: هر فعالیتی که از تولد تا مرگ از انسان سر میزند (به جز چند مورد معدود)، ” رفتار” نام دارد. هر رفتار برای دستیابی به هدفی انجام می شود.

رفتار از چهار جزء مرتبط اما جدا از هم تشکیل شده: عمل کردن ، فکرکردن، احساس کردن و فیزیولوژی .

که در این میان، این نظریه بر تفکر و عمل تاکید دارد. رفتار انسان از درون او نشات می گیرد و برای همین هم گفته می شود ما در انتخاب سرنوشت خویش دخیل هستیم. ما رفتارهای خود را انتخاب می کنیم حتی رفتارهایی مثل افسردگی و بیماری. گلاسر در این مواقع از افعالی چون: افسرده کننده و بیمار کننده استفاده میکند. در واقع فرد با پرورش دادن رفتارهای عذاب آور، افسردگی را انتخاب می کند.

در واقع فرض اساسی این نظریه بر این است که افراد با پنج نیاز اصلی به دنیا آمده اند که این نیازها در طول زمان باعث برانگیختکی فرد خواهند شد.

این نیازها عبارتند از : نیاز به بقا ( صیانت نفس)، نیاز به محبت و تعلق پذیری، نیاز به قدرت (کنترل درونی)، نیاز به آزادی (استقلال)، نیاز به تفریح ( لذت).

ویژگی این نیاز ها :

1 ـ ذاتی هستند، نه اکتسابی
2 ـ كلي هستند، نه اختصاصي
3 ـ فراگير و جهاني هستند، یعنی وابسته به هيچ فرهن،گ خاصی نیستند.

ارضای نیاز محبت و تعلق پذیری از همه نیازهای دیگر اساسی تر و سخت تر است چون ما به فرد دیگری نیازمندیم که دلسوز و مهربان بوده و ما را در ارضای این نیاز یاری دهد. زمانی که ما احساس خوبی نداریم در حقیقت مغز دارد به ما اعلام می کند یک یا چند نیاز ما برآورده نشده است.

این نظریه همچنین بیان می دارد افراد فقط می توانند رفتار خودشان را کنترل کنند و روی رفتار دیگران کنترلی ندارند.

موقعیتهای استفاده از واقعیت درمانی

در جلسات مشاوره، مددکاری اجتماعی، مدارس، بیمارستانها، بیمارستانهای روانی، درمان مصرف مواد، مداخلات در بحران، مراکز اصلاح و تربیت و کلینیکهای نظامی و…

همچنین می توان از واقعیت درمانی به عنوان رویکرد موثری در روابط بین معلم و محصل، زن و شوهر، مدیر و زیردستان و والدین و فرزندان نیز استفاده کرد.

خصوصیات واقعیت درمانگر

صمیمیت، بی ریایی، همخوانی و همدلی ، پذیرش و احترام به درمانجو، گشودگی و تمایل به چالش طلبیده شدن توسط دیگران از جمله خصوصیتهای لازم برای درمانگر می باشد.

وظیفه درمانگر و فرایند درمان

در این روش درمانی، درمانگر در نقش معلم قرار دارد. او به مراجع آموزش می دهد که به ارزیابی انتخاب های خود پرداخته و بررسی کند که آیا آنچه را انتخاب کرده، تامین کننده چیزی که میخواهد و نیاز دارد هست یا نه؟

هرچند درمانجو از ابتدای حضور در اتاق درمان، نقش قربانی را بازی می کند، دیگران را مورد سرزنش قرار می دهد، تمایل دارد در مورد جنبه های منفی زندگی صحبت کند و دلواپسی ها و نگرانی های خود را بیان می کند اما درمانگر، در عین اینکه حرفهای مراجع را به خوبی گوش می دهد، جلسه را به سمتی سوق میدهد تا درمانجو متوجه شود حق انتخابهای زیادی دارد و ماندن در گذشته دردی از او درمان نمی کند. او قربانی نیست و می تواند با انتخاب های مناسب تر آینده بهتری برای خود بسازد.

درمانگر با بکارگیری اصول نظریه ی انتخاب، به او در شناخت نیازهای اساسی اش کمک میکند. به عبارتی دیگر از درمانجو می خواهد تا تصویر ایده ال خود از زندگی ) دنیای کیفی( خود را کشف کند و بیان می کند که انسان نیارهای خود را بطور مستقیم ارضا نمی کند، بلکه از طریق دنیای کیفی خود این کار را انجام میدهد.

دنیای کیفی (جهان مطلوب)، لیستی از خواسته های شخصی فرد است که از فعالیتها، تصورات، رویدادها، عقاید، دارایی ها و موقعیت هایی که نیازهای ما را در طول زمان ارضا کرده اند، تشکیل شده است و این همان دنیایی است که ما آرزو داریم می توانستیم در آن زندگی کنیم. واقعیت درمانی کمک میکند تا افراد این لیست را مرتب کرده و آنچه برایشان مهم تر است در اولویت قرار دهند.

مهمترین جزء دنیای کیفی ما، آدمها هستند. همان هایی که به برقراری ارتباط با آنها علاقه مندیم و از بودن با آنها لذت می بریم و مراجعین کسانی هستند که یا کسی را در دنیای کیفی خود ندارند و یا در برقراری ارتباط با او دچار مشکل هستند. درمانگر موفق کسی است که بتواند به دنیای کیفی مراجع وارد شود.

در این مسیر، درمانگر و درمانجو می دانند که رسیدن به اهداف، مستلزم برنامه ریزی و صرف وقت برای اتخاذ و اجرای تصمیمات مناسب است. بنابراین بر روی برنامه ریزی متمرکز می شوند و در طول این مسیر درمانگر به درمانجو کمک میکند تا به بیراهه نرود.

نقش درمانگر در این درمان، ارزیابی درمانجو نیست بلکه او را به بررسی آنچه که انجام می دهند وا می دارد و در نهایت، این درمانجوست که تصمیم می گیرد چه چیزی را تغییر بدهد و برای رسیدن به هدف جدید برنامه ریزی کند.

واقعیت درمانی به افراد آموزش می دهد تا در روابط خود تصمیمات بهتری اتخاذ کنند. همچنین خزانه ی رفتاری افراد را غنی تر می سازد و این امر مستلزم برقراری یک رابطه رضایت بخش بین درمانگر و مراجع است.

برخی از اشکالات وارد بر واقعیت درمانی

-نادیده گرفتن نقش ناهشیاردر نحوه ی فکر، احساس، رفتار و انتخاب

-رد انتقال

-ایجاد احساس گناه بیشتر در بیمارانی از جمله مبتلایان به اسکیزوفرنی و افسردگی مزمن، در این خصوص که بیماری خود را انتخاب کرده اند.

-امکان تحمیل ارزشهای درمانگر به درمانجو، خصوصا زمانی که درمانجو بی تجربه است.

و در آخر، استفاده از واقعیت درمانی، در خصوص مراجعینی که مشکلات بالینی متعدد دارند، مستلزم تمرین های مستمر سرپرستی و کفایت بالای درمانجو در اجرای روشهای درمان می باشد.

بر گرفته از : 
نویسنده : زهره محمودی ( کارشناس ارشد مشاوره خانواده )

موسسه پدیده حمایت ( بانک جامع آموزش های روان شناسی مبتنی بر رویکرد طرحواره درمانی)

شم)،تهران:نشرني







کامل ترین پکیج آموزش کاربردی نرم افزارانویوNvivo (جهت توضیحات بیشتروسفارش کلیک نمایید)

برای مشاهده لیست همه ی  پرسشنامه های استاندارد لطفا همین جا روی پرسشنامه استاندارد  کلیک فرمایید.

تحلیل داده های آماری برای پایان نامه و مقاله نویسی ،تحلیل داده های آماری شما با نرم افزارهای کمی و کیفی ،مناسب ترین قیمت و کیفیت عالی انجام می گیرد.

نرم افزار های کمی: SPSS- PLS – Amos

نرم افزار کیفی: Maxquda

تعیین حجم نمونه با:Spss samplepower

روش های تماس:

Mobile :  09143444846  واتساپ – تلگرام

کانال تلگرام سایت: برای عضویت در کانال تلگرام سایت اینجا کلیک کنید(البته قبلش فیلتر شکن روشن شود!!) مطالب جالب علمی و آموزشی در این کانال درج می گردد.