موسیقی هنری است مایه‌ی سرگرمی و لذت و خوشی که در کالبد هر فرهنگی جریان دارد و در صورت استفاده صحیح از آن، برای جسم و روح نقش داروی مسکن را بازی می‌کند. گوش سپردن به موسیقی از معدود فعالیت‌هایی است که کل مغز را درگیر می‌کند. در مورد تأثیرات موسیقی بر انسان تحقیقات فراوانی شده و نتایج متنوعی به دست آمده است. برخی موسیقی را مفید، برخی بی اثر و برخی مضر دانسته اند. البته باید پذیرفت که هر نوع موسیقی هم خوب و مفید نیست. صدای موسیقی نباید خیلی بلند و دلخراش باشد و حواس ما را از کاری که بدان مشغولیم منحرف کند. در این مقاله به برخی از پژوهش‌هایی که در مورد تأثیرات موسیقی بر انسان انجام شده است، اشاره می‌شود. اگر واقعا قصد دارید از موسیقی برای درمان یا رسیدن به هدف خاصی استفاده کنید و یا میزان زمانی که به موسیقی گوش می دهید زیاد است، حتماً با افراد آگاه در مورد تأثیرات موسیقی بر انسان مشورت کرده و در این زمینه بیشتر تحقیق کنید.

 

 

در بسیاری از تحقیقات تأثیر موسیقی بر بهبود علائم بیماری و افزایش سرعت ریکاوری در دوران نقاهت اثبات شده است و امروزه موسیقی درمانی یکی از روش های مهم طب مکمل است. موسیقی در درمان فشار خون، آسیب های مغزی، صرع و میگرن تأثیر مثبت دارد و می تواند درد را کاهش دهد.

حتما نام موسیقی درمانی را شنیده‌اید. موسیقی درمانی یکی از شاخه های طب جایگزین است که سعی دارد با استفاده از موسیقی، امراض انسان را درمان کند. جالب است بدانید که این نوع درمان سابقه طولانی دارد و حتی پزشکان ایران باستان هم به تأثیرات موسیقی بر انسان پی برده بودند. تحقیقات علمی مدرن هم، تأثیر مثبت موسیقی در درمان بیماری‌ها و ناخوشی‌های انسان را ثابت کرده اند.

 

 

در مقاله‌ای در مجله انگلیسی زبان Advanced Nursing اینطور گزارش شده است که گوش سپردن به موسیقی آرام بخش و کلاسیک می‌تواند تا ۲۱ درصد دردهای مزمنی مثل درد ورم مفاصل، دیسک کمر و رماتیسم مفصلی و تا ۲۵ درصد افسردگی را کاهش دهد. امروزه در بیشتر بیمارستان‌ها برای کاهش نیاز به دارو حین عمل زایمان و کاهش دردهای پس از عمل از موسیقی درمانی استفاده می‌شود. نظریه‌های گوناگونی در مورد چرایی تاثیر موسیقی بر کاهش درد مطرح است، از جمله:

 

موسیقی می‌تواند در احساسات فرد تغییر ناگهانی و غیر منتظره به وجود آورد.

موسیقی نوعی حس کنترل را به فرد بیمار القا می‌کند.

موسیقی موجب ‌شود بدن برای غلبه بر درد آندروفین آزاد سازد.

موسیقی با کند کردن تنفس و ضربان قلب در فرد احساس رهایی و ریلکس سازی به وجود آورد.

 

در تحقیق گزارش شده توسط American Society Hypertension  آمده است که فقط ۳۰ دقیقه گوش دادن به موسیقی کلاسیک، سلتیک یا راگا در روز، ممکن است فشارخون را به طور معناداری کاهش دهد.

 

در تحقیق دیگری که محققان انگلیسی و ایتالیایی انجام دادند، شش سبک موسیقی از جمله قطعات کلاسیک و رپ با وقفه‌های زمانی دو دقیقه‌ای برای زنان و مردان جوانی که نیمی از آنها تعلیم موسیقی دیده بودند پخش شد. افراد شرکت‌کننده را حین گوش دادن از نظر سرعت تنفس، ضربان قلب و فشار خون مورد مطالعه قرار دادند. با موسیقی زنده سرعت تنفس و ضربان قلبشان سریع‌تر بود و با موسیقی آرام و آهسته ضربان قلب و سرعت تنفس آنها نیز کندتر می‌شد. در مکث بین دو قطعه، سرعت تنفس و ضربان قلب نرمال یا نزدیک به سطح سینه قرار داشت. در اینجا مشخص شد سبک موسیقی تاثیری ندارد بلکه تمپو و سرعت موسیقی است که بر ریلکس سازی بیشترین تاثیر را دارد.

 

 

در تحقیقی که در کشور فنلاند انجام شد، در بیماران دچار ضربه مغزی که روزانه چند ساعت به موسیقی گوش می‌دادند نسبت به آنهایی که در معرض موسیقی قرار نگرفتند حافظه کلامی و دامنه توجه به طرز چشمگیری بهبود پیدا کرده بود. در واقع گوش دادن به موزیک پس از ضربه مغزی روند بهبود رفتاری را سرعت می‌بخشد و تغییرات عصبی نوروآناتومیکی ریزدانه‌ای را در مغز بهبود می‌دهد. هم چنین تحقیقات نشان از آن دارند که موسیقی به درمان غفلت یک‌سویه کمک می‌کند.

 

 

در افراد میگرنی، گوش سپردن به موزیک از شدت، فراوانی و طول مدت سردردها می‌کاهد.

 

 

از دیگر تأثیرات موسیقی بر انسان، تقویت سیستم ایمنی بدن است. دانشمندان می‌گویند موسیقی می‌تواند یک تجربه عاطفی مثبت ایجاد کند که موجب افزایش سطح ترشح هورمون‌های تقویت کننده سیستم ایمنی بدن می شود. آواز خواندن یا گوش دادن به موزیک سطوح ترشح هورمون کورتیزول (مرتبط با استرس) را کاهش می‌دهد. بالا بودن سطح کورتیزول می‌تواند توانایی سیستم ایمنی بدن را به شدت کاهش دهد.

 

 

جدیدترین مطالعه صورت گرفته در سال ۲۰۱۴ آشکار کرد که گوش دادن به قطعه ۴۴۸ موتزارت (سوناتا برای دو پیانو در گام D)، بازگشت حمله‌های صرع را در کودکان دچار صرع کاهش می‌دهد. تاثیر ضد صرع بودن قطعه سوناتای موتزارت قبلا توسط دانشمندان تایلندی به اثبات رسیده بود.

 

 

از دیگر موارد شگفت‌انگیز تأثیرات موسیقی بر انسان اینست که در صورت بکارگیری موسیقی درمانی حین زایمان، اضطراب و درد پس از تولد کاهش می‌یابد و از احتمال بروز افسردگی پس از زایمان کاسته می‌شود.

 

 

علاوه بر درمان و کاهش علائم بیماریها، موسیقی تأثیرات مثبتی بر حافظه، هوش، میزان تمرکز، بهروری، آرامش ذهنی، کیفیت خواب و عملکرد ورزشی دارد.

موسیقی نواحی مختلف مغز مانند سیستم شنوایی، حرکتی و لیمبیک ( مرتبط با احساسات) را به فعالیت وا می‌دارد و این قدرت را دارد هوش، یادگیری و IQ را ارتقا بخشد. هر فعالیتی که در این سطح مغز را درگیر کند، قطعاً به افزایش هوش فرد منجر خواهد شد.

 

 

قبلا باور بر این بود که گوش سپردن به موسیقی کلاسیک به ویژه موتزارت هنگام تست‌های شناختی عملکرد فرد را بالا می‌برد. با اینحال یافته‌های اخیر حکایت از ان دارند که گوش دادن به هر موسیقی که برای فرد لذت بخش باشد اثرات مثبتی بر توانایی شناختی وی خواهد داشت.

 

 

موسیقی موتزارت و موسیقی سبک باروک  با الگوی ۶۰ ضربه‌ در هر دقیقه (۶۰ bps) سمت چپ و راست مغز را فعال می‌کنند. کارکرد همزمان سمت چپ و راست مغزT یادگیری و بازیابی اطلاعات را به حداکثر می‌رساند. فعالیت‌هایی مثل آواز خواندن یا نواختن یک ساز که هر دو طرف مغز را درگیر می سازند، توانایی مغز در پردازش اطلاعات را به طور معناداری بالا می‌برند. یک تکنیک جالب به خاطر سپاری، استفاده از آهنگ است. اگر مطلبی را همراه با یک آهنگ یاد گرفته و به ذهن سپرده باشید، با نواختن آهنگ در ذهنتان، آن مطلب هم برای شما یادآوری می‌شود. شواهدی نیز وجود دارد مبنی بر اینکه کودکان تحت تعلیم موسیقی در مقایسه با کودکان که آموزش موسیقی ندیده اند از حافظه بهتری برخوردارند و این حاکی از آن است که تأثیرات یادگیری موسیقی بر انسان بیشتر از گوش دادن به آن است. نکته مهم اینکه برای یادگیری و تقویت حافظه بهتر است موسیقی بی کلام باشد چون به جای چیزی که قرار است فرد به یاد آورد فقط کلمات پس زمینه‌ی آواز یادآور خواهند شد.

 

 

شدت تمرکز و طول مدت متمرکز شدن در همه گروه‌های سنی با هر سطحی از توانایی، با گوش سپردن موسیقی‌های کلاسیک آرامش بخش یا موسیقی گوش نواز افزایش می‌یابد. هنوز مشخص نیست چه نوع موسیقی برای کمک به بهبود توجه و تمرکز بهتر است اما مطالعات زیادی تاثیرات معنادار موسیقی را آشکار کرده‌اند.

 تأثیر موسیقی بر عملکرد

 

 

گوش دادن به موسیقی در هنگام ورزش، موجب افزایش عملکرد فیزیکی می شود. با موسیقی متوجه گذشت زمان نمی‌شویم و فعالیت ورزشی جذاب تر به نظر می رسد. کمتر احساس خستگی می‌کنیم از نظر روانی در سطوح برانگیختگی بالاتری قرار می‌گیریم و از نظر فیزیولوژیکی ریلکس‌تر می شویم.

تاثیرات موسیقی بر بهره وری کاری

 

آیا می‌دانستید با گوش دادن به موزیک در محل کار، عملکرد بهتری خواهید داشت؟ موسیقی دشمن خستگی است. بهتر است مرتب نوع موسیقی خود را تغییر دهیم یک روز کلاسیک روز دیگر پاپ و روز دیگر سنتی انتخاب کنیم تا بفهمیم چه نوع موسیقی بر روی ما اثر مطلوب‌تری دارد و بهره‌وری بیشتری را به ارمغان می‌آورد. مردم دوست دارند حین کارکردن موزیک گوش دهند دلایل بسیار زیادی برای این تمایل وجود دارد. بنابر گزارش منتشر شده در مجله Behavior and physiology توانایی فرد در شناسایی تصاویر بصری مثل حروف و اعداد درصورت به گوش رسیدن موسیقی راک یا کلاسیک در پس زمینه بسیار سریع‌تر می‌باشد.

 

 

طبق تحقیقات،27 28 یکی از راه های مبارزه با بی‌خوابی اینست که ۴۵ دقیقه قبل از خواب به موسیقی کلاسیک گوش دهید. این نوع موسیقی فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک را کاهش می‌دهد و اضطراب، فشارخون و ضربان قلب را پایین می آورد. هم چنین شل کردن ماهیچه‌ها و دور کردن فرد از افکار منفی اثرات مثبتی بر خواب می‌گذارد.

 

 

 

همه تحقیقات علمی مثبت بودن اثر موسیقی را تأیید نمی‌کنند. در برخی پژوهش‌ها نشان داده شده است که موسیقی هیچ تأثیر خاصی و مثبتی بر انسان ندارد و یا حتی می تواند بر برخی جنبه های جسمی و ذهنی تأثیر منفی بگذارد. مثلاً گوش دادن به موسیقی آشنا در زمان مطالعه میزان درک مطلب را کاهش می‌دهد29. ولی بیشتر تحقیقات نتایج مثبتی داشته‌اند و در هیچ تحقیقی نتیجه و اثر منفی خاصی بر روی بیماران گزارش نشده است. البته در کل شواهد به دست آمده برای نتیجه‌گیری قطعی و کلی هنوز کافی نیست 30. توجه داشته باشید که نوع تأثیرات موسیقی بر انسان، برای هر فرد متفاوت است ولی به طور کلی بهتر است در صورتی که فرد حساسی هستید و احساساتتان زیاد تحت تأثیر موسیقی قرار می گیرد، از موسیقی های منفی، خشن و تند دوری کنید.