تحلیل داده های آماری

انواع متغیر بر اساس نقش آن ها در پژوهش

پاسخ دهید

انواع متغیرهای پژوهش

معمولا در آمار، پژوهش ها و پایان نامه ها با انواع متغیرهای کیفی و کمی سروکار داریم و می باید این متغیرها نام گذاری شوند (نامگذاری متغیرهای تحقیق). در این بخش می خواهیم به انواع متغیرها در آمار، انواع متغیرهای کیفی و کمی در آمار، انواع متغیرها در روش تحقیق با ذکر مثال مانند متغیر مستقل، متغیر وابسته، متغیر تعدیل کننده، متغیر میانجی، متغیر کنترل، و متغیر مداخله گر بپردازیم. این کار باید در بیان فرضیه ها، آزمون فرضیه ها، انجام تحلیل های آماری و تفسیر فرضیه ها انجام شود. نامگذاری انواع متغیرهای آماری در روش تحقیق (انواع متغیرهای پژوهش) به دسته های زیر تقسیم بندی می شوند.

متغیر مستقل Independent variable
متغیر وابسته Dependent variable
متغیر تعدیل کننده Moderator variable
متغیر میانجی Mediator variable
متغیر کنترل Control variable
متغیر مداخله‌گر Intervening variable

متغیر براساس نقشی که در پژوهش به عهده دارد به دو دسته اصلی مستقل و وابسته تقسیم می‌شود:

متغیر مستقل (Independent variable)

متغیر پیش فرض است و متغیر وابسته بر اساس تغییرات آن اندازه گیری و تعیین می‌شود. در تحقیق آزمایشی، متغیر مستقل توسط محقق دستکاری میشود تا تاثیرات آن بر تغییرات متغیر وابسته مشخص شود.

متغیر وابسته (Dependent variable)

متغیری است که ارزش یا مقدار آن به متغیر مستقل بستگی دارد. متغیر وابسته در اختیار محقق نیست و محقق نمی تواند در آن دخل و تصرف یا دستکاری کند. پس، به متغیری کخ به تبع تغییر متغییر مستق ، مقدارش کم و زیاد می شود، متغیر وابسته، پاسخ یا برونداد اطلاق می شود.

متغیر تعدیل کننده Moderator variable

متغیر مستقلی است که نقش ثانویه دارد و محقق مایل است اثر آن را در فرآیند آزمون فرضیه در کنار مستقل مطالعه کند. فرض کنید محققی بر روی رضایت شغلی کارمدان دولت مزالعه می‌کند. او فرضیه ای تدوین می‌کند که: «رضایت شغلی کارمندان با میزان حقوق آنان رابطه دارد».مسلما برای هر محققی این سوال مطرح می شود که آیا میزان رضایت شغلی کارمندان ناشی از افزایش حقوق ماهیانه در میان کارمندان زن و مرد تفاوتی ندارد؟ یعنی درست است که می‌گوییم(به عنوان فرضیه اصلی) برای بالا بردن رضایت شغلی کارمندان باید حقوق ماهیانه آنها را افزایش داد،اما آیا تاثیر این اقدام نزد کارمندان زن و مرد یکسان است؟ در اینجا جنسیت را در صورت‌بندیاین فرضیه متغیر تعدیل کننده می‌نامند. در صورت بندی فرضیه متغیر تعدیل کننده همانند متغیرهای مستقل و وابسته نام برده می‌شود.

متغیر میانجی Mediator variable

یک متغیر ثانوی است که رابطه بین متغیر مستقل و متغیر وابسته را تحت تأثیر قرار می دهد. این متغیر جهت و شدت رابطه بین متغیر مستقل و متغیر وابسته را به صورت غیر مستقیم تحت تاثیر قرار می دهد. معمولا در تحلیل ها و تفسیرهای آماری، اثر متغیر میانجی به عنوان اثر غیرمستقیم indirect effect بیان شده و تجزیه و تحلیل می شود.

متغیر کنترل (Control variable)

متغیری که به منظور حصول اطمینان از اینکه آیا بر روی روابط بین متغیرهای مستقل و وابسته تاثیر دارد یا خیر ، کنترل و ثابت نگهداشته می شود، متغیر کنترل نام دارد. درواقع متغیرهای کنترل شده، متغیرهایی هستند که در جریان تحقیق مورد کنترل قرار می‌گیرند و به تفسیر دیگر، تاثیرات آنها بر فرآیند تحقیق، کنترل یا خنثی می‌شود. از این متغیرها عمدتا در تحقیقاتی که دو گروه آزمایش و گواه داریم، استفاده می‌گردد. به عنوان مثال فرض کنید، می‌خواهیم تاثیر استفاده از رسانه های تصویری را بر آموزش دانش آموزان بسنجیم. بنابراین در این تحقیق،” رسانه های تصویری” متغیر مستق و “آموزش” متغیر وابسته می‌باشند. بدین منظور دو گروه از دانش آموزان را انتخاب می‌کنیم که از حیث همه ویژگی ها مثل سن، جنس و …با یکدیگر برابر باشند. در یک کلاس از رسانه های تصویری استفاده می‌کنیم و در کلاس دیگر استفاده نمی‌کنیم. سپس آزمون را انجام می‌دهیم. نتیجه آزمون برای کلاسی که در آن از رسانه های تصویری استفاده شده است،19 و کلاسی که استفاده نشده است، 15 از 20 نمره بوده است.
نتیجه ای که می توانیم بگیریم آن است که به احتمال زیاد تفاوت نمره موجود به استفاده از رسانه های تصویری بر‌میگردد.وقتی می‌توانیم این جمله را بگوییم که صرفا متغیر مستقل در یک جا وارد شده باشد و در جای دیگر وارد نشده باشد. به تعبیر دیگر، همه متغیرهای غیر از متغیر مستقل (رسانه های تصویری) کنترل شده باشند. دراین تحقیق، سن، جنس و غیره متغیرهای کنترل شده هستند.

متغیر مداخله‌گر Intervening variable

در تحلیل های آماری اگر متغیر میانجی mediating variable قابل اندازه گیری و یا قابل حذف شدن نباشد، به متغیر مداخله کننده تبدیل می شود. بنابراین متغیر مداخله گر بر متغیر وابسته تاثیزگذار است اما قابل مشاهده و قابل اندازه گیری نیست تا به عنوان تعدیل کننده محاسبه شده و یا قابل خنثی کردن است تا به عنوان متغیر کنترلی در تحقیق به حساب آید.

“متغیرها و رابطه بین آنها را می‌توان از طریق اندازه گیری دقیق تر توصیف کرد”.

متغیر گسسته و متغیر پیوسته

متغیرگسسته (Discrete variable): متغیری است که فقط مجموعه ای از ارزش های معین به آن اختصاص داده می‌شود بعنوان مثال تعداد دانشجویان یک کلاس یا تعداد تصادفات جاده ای در روز یک متغیر تصادفی گسسته است. در متغیر گسسته، ارزش های موجود بین دو مقدار یا دو ارزش، دارای معنی و مفهوم نیست.
متغیر پیوسته (Continuous variable): متغیری است که هر ارزش یا مقدار (اعشاری، کسری) را می‌توان به آن اختصاص داد و هر عددی که بین دو واحد آن انتخاب شود دارای معنی و مفهوم است. مانند سن ، قد، وزن و نمره های پیشرفت تحصیلی.

انجام تحلیل پروژه های آماری با نرم افزارهای مختلف کمی . کیفی انجاک می گیرد. برای توضیحات بیشتر کلیک کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *