اعتبار سنجی داده های پژوهش های کیفی

پارادایم هایی برای ارزیابی کیفیت و سنجش روایی و اعتبار تحقیقا ت کیفی 

پارادایم تفسیرگرایی و اثبات گرایی

روش شناسان كيفي معيارهاي بسيار متنوعي را براي ارزيابي داده ها و گزارشهاي كيفي پيشنهاد كرده اند كه ذكر همة آنها در اين نوشتار امكانپذير نيست. ازسال 1980 رویکردهای ارزیابی تحقیقات کیفی متفاوت شدند و به صورت الگوهای متفاوتی توسط برخی صاحب نظران ارائه شد.

نتیجه این کهﻣﺤﻘﻘﺎن ﻛﻴﻔﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ رﻫﻴﺎﻓﺖ کمی  رواﻳﻲ  مقاومت می کنند ، ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ آن اﺑﺰاري ﺳﺮد، ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ، ﺻﻮري و ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻜﺮرا  آن را به مواد ﺑﻲ ﺟﺎن و ﺳﺎﻛﻦ ﺗﺰرﻳﻖ ﻛﺮده و ﺑﻪ  ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮد .

هامرسلی روایی کیفی را چنین تعریف می کند: رواﻳﻲ کیفی ﺑﻪ ﻣﻴﺰاﻧﻲ از ﺳﺎزﮔﺎري اﻃﻼق ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ آن، ﻣﻮارد ﺑﻪﻳﻚ ﻣﻘﻮﻟﻪ ي ﻣﺸﺎﺑﻪ، ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮان ﻣﺘﻔﺎوت ﻳﺎ ﻳﻚ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮ واﺣﺪ در ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻫﺎ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت اﻟﺼﺎق می شود.( (Hammersley،1992)

در ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻴﻔﻲ، رواﻳﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻃﻤﻴﻨﺎن ﭘﺬﻳﺮي و ﻫﻤﺴﺎزي؛ ﺟﻬﺖ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﺪف، ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻛﻴﻔﻲ ﻃﻴﻔﻲ از ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ، ﻣﺸﺎﻫﺪه، ﺗﺼﺎوﻳﺮ، اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارك و ﻏﻴﺮه را ﺟﻬﺖ ﺛﺒﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺧﻮد ﺑﻪ طور هماهنگ به کار می گیرند.

در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم رواﻳﻲ، ﻣﻔﻬﻮم اﻋﺘﺒﺎر ﻧﻴﺰ در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻛﻴﻔﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﭘﻠﻲ ﺑﻴﻦ ﺳﺎزه و داده ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد .

ﻫﺎﻣﺮﺳﻠﻲ، اﻋﺘﺒﺎر ﻛﻴﻔﻲ را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮده اﺳﺖ: با ﻣﻔﻬﻮم اﻋﺘﺒﺎر ﻛﻴﻔـﻲ ، ﻣـﻦ ﺣﻘﻴﻘـﺖ را ﻣـﺪﻧﻈﺮ دارم، ﻳﻌﻨـﻲ ﺗﻔﺴـﻴﺮ ﻳـﻚ گزارش تا حدی به طور درﺳﺖ ﭘﺪﻳﺪه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﺮاي آﻧﭽﻪ ﺑﺪان ارﺟـﺎع می شود باز نمایی سازد .(Hammersley،1992)

همان طور که در جداول بالا می بینیم روش های زیادی توسط صاحب نظرا ن ارائه شده که در این جا به توضیح در رابطه با مرسوم ترین آن ها  می پردازیم .

ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﮔﻮﺑﺎ و ﻟﻴﻨﻜﻠﻦ

ﮔﻮﺑﺎ و ﻟﻴﻨﻜﻠﻦ (1985) به جای اﺳﺘﻔﺎده از واژﮔﺎن اﻋﺘﺒﺎر و رواﻳﻲ ﻛﻤﻲ از معیار اعتمادپذیری یا قابلیت اعتماد  ﺟﻬﺖ ارجاع به ارزیابی کیفیت نتایج کیفی استفاده  ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ . ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻋﺘﻤﺎد، ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻧﻲ ﺳﺎده، ﻣﻴﺰاﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﻳﻚ   ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺘﻜﻲ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ آﻧﻬﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﻛﺮد .ﮔﻮﺑﺎ و ﻟﻴﻨﻜﻠﻦ معتقدند که ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻋﺘﻤﺎد درﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪة ﭼﻬﺎر ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ زﻳﺮ اﺳﺖ :

 1-باور پذیری    ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﺑﺎور داﺷﺘﻦ ﺑﻪ یافته های ﺗﺤﻘﻴﻖ ارﺗﺒﺎط دارد.

درﻳﻚ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺎورﭘﺬﻳﺮ، داده ها ،هم ساز و هم بسته هستند ﻧﻪ ﭘﺮاﻛﻨﺪه و ﻣﺘﻨﺎﻗض. باور پذیری می تواند از ﻃﺮﻳﻖ ﺣﻔﻆ و ﮔﺴﺘﺮش ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﺎن، ﻣﺸﺎﻫﺪة دﻳﺮﭘﺎ و ﻣﺼﺮاﻧﻪ، زاویه بندی (Royse, 2004) دﻗﺖ در اﺟﺮاي ﻓﻨﻮن ﻛﺎر ﻣﻴﺪاﻧﻲ ،ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﺣﺮﻓﻪ اي ﻣﺤﻘﻖ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑنیان هایﻓﻠﺴﻔﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻴﻔﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ Patton, 2001)

2- اطمینان پذیری  (اعتماد)  ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ داده ﻫﺎي ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻣﻌﻴﻦ از آﻧﺠﺎ آﻣﺪه، ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺮدآوري ﺷﺪه و ﭼﻄﻮر ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﻧﺪ.

راﻫﺒﺮد ﻛﻠﻴﺪي ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻃﻤﻴﻨﺎن پذیری، آزمون تشخیص است .ﺑﺎ ﻳﻚ آزﻣﻮن ﺗﺸﺨﻴﺺ، ﻣﺴﻴﺮ روﺷﻦ و ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻴﻦ  داده ﻫﺎ و ﻛﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺑﻌﻼوه ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻛﻴﻔﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﭘﺬﻳﺮي ﻧﺘﺎﻳﺞ را از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻨﺘﺮل اﻋﻀﺎء اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﻨﺪ.

) Krathwohl, 2004: 271-280; Teddlie & Tashakkori, 2009: 294(

کنترل اعضا یا اعتبار پاسخگو ﺗﻜﻨﻴﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪان وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻔﺮوﺿﺎت ﺧﻮد را ﺑﺎ  ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از اﻓﺮاد ﻣﻄﻠﻊ ﺗﺤﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. ﻛﻨﺪ .ﻛﻨﺘﺮل ﺗﻮﺳﻂ اﻋﻀﺎء در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﮔﺮدآوري داده ﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﺗﺎﻳﻴﺪ ارزش ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﺎ ﺻﺤﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪات و ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ پژوهشگر  آن ﻃﻮر ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﻇﻬﻮر می یابند به کار می رود. ( Depoy & Gitlin, 2005)

اعتبار ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﻳﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻀﻮ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻮژه ﻫﺎ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ و آﻧﻬﺎ را در ﭘﺮﺗﻮ واﻛﻨﺶ ﻫﺎي ﺳﻮژه ﻫﺎي ﻣﺎن ﭘﺎﻻﻳﺶ میکنیم .( Silverman, 2005 )

اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭘﺬﯾﺮي از ﻧﻈﺮ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ، ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺒﯿﻪ ﭘﺎﯾﺎﺋﯽ می باشد .

اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭘﺬﯾﺮي زﻣﺎﻧﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ محقق  دﻗﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ را اﺛﺒﺎت ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ .اﻃﻤﯿﻨﺎن پذیری بدون اﻋﺘﺒﺎر ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﯽ شود.

3- تایید پذیری    ﺗﺄﻳﻴﺪﭘﺬﻳﺮي ﺑﻪ ﻋﻴﻨﻴﺖ ﻛﻴﻔﻲگزارش طبیعت گرایانه ی  ﻛﻴﻔﻲ اﻃﻼق می شود(. Erlandson, 1995)

 در این زمینه محقق باید نشان دهدکه یافته های آن آن ﻋﻤﻼ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ داده هاﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺗﺄﻳﻴﺪﭘﺬﻳﺮي ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺳﺎزي روش ها تا حد امکان و نیز یادداشت کردن  ﻫﻤﻪ ﺑﻴﻨﺶها،ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻟﺠﺴﺘﻴﻜﻲ و ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻃﺮح کامل ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺗﺄﻳﻴﺪﭘﺬﻳﺮي ﺑﺎ ﺟﺰﺋﻴﺎت روش ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻫﺎي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در ﺗﺤﻘﻴﻖ ارﺗﺒﺎط دارد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺆال ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ ﺟﺰﺋﻴﺎﺗﻲ در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﮔﺮدآوري و ﺗﺤﻠﻴﻞ داده را ارزیابی کنیم .

تایید نتایج و یافته ها می تواند از طریق تکرار فرایند جمع اوری اطلاعات و داده ها ،رجوع مجدد به مشارکت کنندگان وکسب تایید از جانب آنان با تشکیل جلسه های گروهی یا انفرادی استفاده از ابزارها و روش های مکمل ،و مهم تر از همه استفاده از فرایند مثلث سازی انجام داد.(میرزایی ،1395،ص575)

ﻣﺜﻠﺚ ﺳﺎزي ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺘﻌﺪد داده  ها برای ترسیم نتایج وآن چه حقیقت را تشکیل می دهد ،اشاره دارد.

هدف مثلث سازی ، ﻏﻠﺒﻪ ﺑﻪ ﺳﻮ ﮔﯿﺮي های ذاتی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﮑﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﯾﮏ روش، ﯾﮏ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮ و ﯾﺎ ﯾﮏ ﺗﺌﻮري در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن روﯾﮑﺮدﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد در ﯾﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯽتواند  ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ اﻋﺘﻤﺎد و اﻋﺘﺒﺎر اﻃﻼﻋﺎت ﮔﺮدد زﯾﺮاقدرت یک روش ضعف روش دیگر را پوشش می دهد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ از اﻧﻮاع روش ﻫﺎي ﻣﺜﻠﺚ ﺳﺎزي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺄﯾﯿﺪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ و ﯾﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده می کنند.

روش ﻫﺎي ﻣﺜﻠﺚ ﺳﺎزي ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﮐﯿﻔﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:

اﻟﻒ-ﻣﺜﻠﺚ ﺳﺎزي ﻣﻨﺎﺑﻊ داده ﻫﺎ   به استفاده از منابع متعدد داده ها در مطالعه ،مانند ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﭘﺮﺳﺘﺎران وبیماران پیرامون یک موضوع یکسان اطلاق می شود.

ب- ﻣﺜﻠﺚ ﺳﺎزي ﻣﺤﻘﻖ  به کار گرفتن بیش از یک پژوهشگر برای جمع آوری ،تجزیه تحلیل ﯾﺎ ﺗﻔﺴﯿﺮ داده  ها ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.

ج- مثلث سازی نظریه یا تئوری  استفاده از دیدگاهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺮاي ﺗﻔﺴﯿﺮ داده ﻫﺎﺳﺖ .

د- مثلث سازی روش  اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ آوري داده ﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ و ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ.

ﻻزم ﺑﻪ ذکر است  ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺪام از روش ﻫﺎي ﻣﺜﻠﺚ ﺳﺎزي داراي ﻧﻘﺎط ﻗﻮت و ﺿﻌﻒ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﻮﻧﺪ،ﻗﺒﻞ از اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ توسط محقق بررسی شوند.

4- انتقال پذیری    اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻴﺮوﻧﻲ اﺳﺖ .اﻧﺘﻘﺎل ﭘﺬﻳﺮي ﺑﺎ  کاربردپذیری ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ارﺗﺒﺎط دارد .در داﻧﺶ اﺛﺒﺎت ﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ، اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﺑﺮ  ﺗﻌﻤﻴﻢ ﭘﺬﻳﺮي ﻳﺎ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻣﺘﻜﻲ اﺳﺖ .ﻓﺮض ﻫﺴﺘﻲ شناختی ﭘﺸﺖ ﺳﺮ آن اﻳﻦ ﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻴﺰي ﻓﺮاﺳﻮي زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ وﺟﻮد دارد و ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﺣﺪي در ﻣﻮرد آن داراي داﻧﺶ ﭘﻴﺸﻴﻦ اﺳﺖ .ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻛﻴﻔﻲ، ﺑﺮ ﻋﻜﺲ ﺑﺮ ﺗﻌﺪد و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ واﻗﻌﻴﺎت ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﺄﻛﻴﺪ دارﻧﺪ .در ﻫﻤﻴﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻣﺤﻘﻖ  واﻗﻌﺎ می تواند بداند یافتهﻫﺎي ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﻴﺪان ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳﺖ. به عبارت دیگر ،انتقال پذیری درﺟﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ  ﻛﻴﻔﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺘﻔﺎوت دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه و ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﻛﺎر رود.

ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻧﺘﻘﺎل از ﻧﻈﺮ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ، ﺷﺒﯿﻪ ﺗﻌﻤﯿﻢ ﭘﺬﯾﺮي در تحقیقات کیفی ست.

اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻨﮑﻪ داده ﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در وﺿﻌﯿﺖ ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ،  ﺑﺮاي دﯾﮕﺮان معنای مشابه ایجاد کنند.

ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻧﺘﻘﺎل، ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﻮارد ذﯾﻞ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺎﺳﺐ داده ﻫﺎ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪ :

1-اراﺋﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﺤﯿﻂ،ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺎﺳﺐ داده ﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ ﺗﺤﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. برﺧﯽ از اﯾﻦ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﺜﻞ ﺳﻦ، ﺟﻨﺲ، ﺳﺎﺑﻘﻪ ﮐﺎر، ﻣﯿﺰان ﺗﺤﺼﯿﻼت، ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮔﺮوه و ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮارد ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن آن ﺑﺎﺷﺪ. اراﺋﻪ اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮔﺰارش ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ کمک ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ در ذﻫﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺑﻬﺘﺮي از زﻣﯿﻨﻪ اي از آن ﺑﭙﺮدازد ﮐﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ و ﻃﺒﻘﺎت ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ از آن مشتق شده اند.علاوه برتوصیف و زمینه ی مطالعه ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﻋﺮﺻﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ، ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﮐﻤﮏ می کنند ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ از ﺗﻨﺎﺳﺐ داده ﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﯾﻪ دﺳﺖ یابند. از طریق چنین اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ، ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ ﯾﺎﻓﺘﻪ در ﺟﻤﻌﯿﺖ ﯾﺎ ﻣﮑﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﮐﺎرﺑﺮد دارد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟ 

2- ﺣﺘﯽ اﻻﻣﮑﺎن، ﺳﻮاﺑﻖ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ .ﻣﺘﻮن ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﻮﻧﺪ .ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻗﻀﺎوت ﻧﻬﺎﯾﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ ، ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.

ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ، اﻋﺘﻤﺎدﭘﺬﻳﺮي ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﻣﻌﻴﺎر ﻳﺎد ﺷﺪه را در ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻴﺰاﻧﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ در آن ﻳﻚ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺳﺎزد ﻛﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي وي  ارزش توجه کردن دارد.

موارد دیگری نیز در حاشیه ی ارزیابی تحقیقات کیفی وجود دارند که ذکر ان ها خالی از تعریف نمی باشد.

ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺑﺮاي ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻐﺎﯾﺮ    ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از ﻃﺮﯾﻖ جستجوی سیستماتیک  داده ﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺎزي وﺗﺌﻮري ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه از داده ﻫﺎ، ﭼﺎﻟﺶ دارﻧﺪ؛ اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﻮده و از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ، دﻗﺖ ﻋﻠﻤﯽ داده ﻫﺎ را  از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﻤﻮﻧﻪ ، اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﺪ .ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻐﺎﯾﺮ از طریق نمونه ﮔﯿﺮي ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد .ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮي از اﻓﺮادي ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎي ﻣﺘﻀﺎدي را ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﻨﻨﺪ، می توانند ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺟﺎﻣﻊ ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪه ﺷﻮد .

 اﻋﺘﺒﺎر ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ   در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﮐﯿﻔﯽ، ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﺑﺰارﻫﺎي ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت و اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪه ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آﻣﻮزش ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ، ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻫﺎ و ﺗﺠﺎرب آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ داده ﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒر بسیار مهم می باشد.

ﯾﮏ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﮐﯿﻔﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻧﻌﮑﺎس ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺧﻮد را  ، ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﺑﻄﻮر ﺑﯽ ﻃﺮﻓﺎﻧﻪ و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﺧﻮد در پژوهش اﺑﺮاز ﻧﻤﺎﯾﺪ .اﯾﻦ روﻧﺪ گاه به نام بازتاب در  ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﻬﺎﯾﯽ آورده شده است. و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﻗﺪام برای ارزیابی عملکرد و دقت علمی در نظر گرفته شود.

ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن   ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﮐﻨﺘﺮل  ﮐﯿﻔﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﻬﺒﻮد دﻗﺖ ﻋﻠﻤﯽ و ﺻﺤﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﺛﺒﺖ ﺷﺪه ﻣﺤﻘﻖ در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﭘﮋوﻫﺸﯽ، ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ  ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﺠﺪد ﺑﻪ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺟﻬﺖ تایید یافته های مطالعه ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد . ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ اﻣﺮ ﻣﻬﻢ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﯿﻔﯿﺖ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﮐﯿﻔﯽ در ﻃﻮل دوره اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ . ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮاي دﻗﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ،فرصتی ﺑﺮاي ﻧﻘﺪ اﻇﻬﺎرات ﺧﻮد پیدا خواهند کرد. ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺳﻮد از اﻧﺠﺎم ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺟﺎزه ﻣﯽ دﻫﺪ ﺗﺎ ﻣﺤﻘﻖ ﻓﺮﺻﺖ ﻻزم ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﯽ دﻗﺖ و ﮐﺎﻣﻞ  ﺑﻮدن اﯾﻦ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد دﻗﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻄﺎﻟعه داشته باشد.

ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﻌﻴﺎﺭ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﮋﻭﻫﺶ

بالینگر (2004،2006) ﺑـﺮ  ﻧﻴـﺎﺯ ﺑـﻪ ﭘﻴﻮﻧـﺪﺩﺍﺩﻥ ﺍﻧﺘﺨﺎب ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﻱ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﺖ شناسی پافشاری کرده ﺍﻭ ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻧﺸـﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﺑـﻪﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮﻱ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﻫﺎﻱ ﻛﻴﻔﻲ، ﭼﻬﺎﺭ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺷﻤﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ  :ﺍﻧﺴﺠﺎﻡ، ﺷﻮﺍﻫﺪﻣﺮﺑﻮﻁ به ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻧﻈﺎﻡ مﻨﺪ ﻭ ﺩﻗﻴﻖ ﭘﮋﻭﻫﺶ، ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎﻱ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻭ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪﻛﻨﻨﺪﻩ ﻭ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﭘﮋ ﻭﻫﺸﮕر.

منظور از انسجام، ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ ﻫﺪﻑ ﻫﺎ ﻭ ﺭﻭﺵﻫـﺎﻱ  ﻗﻄﻌﻪ ﺍﻱ ﺍﺯ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﺑﺎ ﺭﻭﺷﻲﺍﺳﺖکه ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻘﺶ ﺧﻮﺩ ﺩﻟﻴـﻞ ﻣـﻲ ﺁﻭﺭﺩ.  بالینگر پژوهش مشارکتی را پیشنهاد می کند ﭘﮋﻭﻫﺸﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ  ، ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺷﻮﺍﻫﺪﻱ ﺍﺳﺖ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮ در سرتاسر رابطه اش با شرکت کنندگان ، ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻛﺎﻣﻞ ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ ﻭ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺕ ﺍﺧﻼﻗﻲ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ،به کاﺭﮔﻴﺮﻱ

ﺷﺮکﺖﻛﻨﻨـﺪﮔﺎﻥ ﻭﺁﻣﺎﺩﮔﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻗﺪﺍﻡﺩﺭ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ  ﻫﻤﻜﺎﺭ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮﺩﺭﮔﻴﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ  . ﭼﮕــﻮﻧﮕﻲ ﺗﻔﺴــﻴﺮ ﻣﻨﺎﺳــﺐ ﻭ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪﻛﻨﻨــﺪﻩ ﻱ ﭘﮋﻭﻫﺸــﮕﺮ ﺑﺮﺣﺴــﺐ ﺭﻭﺵ ﺷﻨﺎﺳــﻲ ﺍﻭمتفاوت است. ﺍﺭﺍﻳﻪ  ﻱ ﺍﺛﺮ ﺑﻪ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮ ﻛﻤﻚ ﻣﻲ کند ﺗـﺎ ﺍﺭﺯﻳـﺎﺑﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺒﻴﻴﻦﻫﺎﻱ ﺍو ﺗﺎ ﭼﻪ  ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ، ﺟﺎﻟﺐ ﻭ ﻗﺎﻧﻊﻛﻨﻨﺪﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ.

در نهایت بالینگر ﻣﻼﺣﻈﻪی ﻧﻘﺶ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮﻭ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺍﺯﺳـﺎﺯﮔﺎﺭ ﺑـﻮﺩﻥﮔﺰﺍﺭﺵ ﺑـﺎ ﺭﻭﺵﺷﻨﺎﺳـﻲ ﭘـﮋﻭﻫﺶ ﺭﺍ ﺗﻮﺻـﻴﻪ ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ .

ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ، ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮﺍﻥ ﻛﻴﻔﻲ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ، ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﺍﻟﺰﺍﻣـﺎﺕ ﻣﺮﺑـﻮﻁبه زمینه تغییر می کند و آن چه مهم است این است که تلاش کنیم شفاف باشیم.

نتیجه

ﺑﻪ ﻃﻮﺭ  ﻛﻠﻲ،  ﺍﻧﻮﺍﻋﻲ  ﺍﺯ ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﻱ ﺍﺭﺯﻳـﺎﺑﻲ ﺑـﺮﺍﻱ ﭘﮋﻭﻫﺸـﮕﺮﺍﻥ ﻛﻴﻔـﻲ ﻭﺟـﻮﺩ ﺩﺍﺭ ﻧـ ﺪ. ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﻱ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺩﺭ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﻭ ﺩﻗﺖ ﺯﻳﺎﺩ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺍﺷﺘﺮﺍﻙ ﺩﺍﺭﻧـﺪ ﻭ ﻫﻤـﻪﻱ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻣ ﺴﺘﻠﺰﻡ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﻣﻨﺴﺠﻢ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺷﻮﺍﻫﺪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺎﻡ              ﻣﻨـﺪ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﺛﺮ ﻭ ﺻﺪﺍﻗﺖ ﺍﺧﻼﻗﻲ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﺪ .ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺄ ﻛﻴﺪ  ﺑﺴـﻴﺎﺭﻱ ﺑـﺮ ﻣﺮﺑـﻮﻁ ﺑـﻮﺩﻥ ﺍﺯﺟﻤﻠﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻭ ﻛﻤﻚ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ . ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﻱ ﻛﻴﻔﻲ ﺭﺍﻫﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻲ ﺁﻭﺭﻧﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺫﻛﺮ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﻮﺍﻫﺪﺵ ﺍﺯ ﻣﻨﻈﺮ ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﻱ ﻋﻠﻤﻲ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﺭﻭﺩ  ﺩﺭ ﻋﻮﺽ، ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑهﺳﻤﺖ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻛﻴﻔﻴﺖﻫـﺎ  ﻭ ﻇﺮﻓﻴﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺹ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﻛﻴﻔﻲ ﻭ ﻛﺎﻭﺵ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺴـﺘﺮﺩﻩ ﺗـﺮ ﺗﻨﺎﺳـﺐ ﺍﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻳـﻚ پﺮﻭﮊﻩﻱ ﺧﺎﺹ ﻫﺪﺍﻳﺖ میﻛﻨﻨﺪ. ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗـﺎ ﻧﻘـﺎﻁ ﻗـﻮﺕ ﻭﺿﻌﻒ را بکاویم.

البته ﻫـﺮﭘﮋﻭﻫﺸﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻣﻨﻈﺮ ﺷﺮﺍﻳﻂﺧﻮﺩﺵ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﺷﻮﺩ  . ﺍﮔﺮ ﻫﺪﻑ ﭘﮋﻭﻫﺶ،  ﻋﻴﻨﻲ ﻭ ﻧﻈﺎﻡ مند بودن است، ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻗﺖﺑﺴﻴﺎﺭ، ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﮔﺮ  ﻫـﺪﻑ ﭘﮋﻭﻫﺸـﮕﺮ ﺗﺮﻏﻴـﺐ ﻣﺨﺎﻃـﺐ است باید  ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﺭﺍﻳﻪ ﻱ ﺷﻮﺍﻫﺪ ﻛﺎﻓﻲ (ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﺯﺑﻴﻨﻲ ﺭﻭﺵ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻳﺎ ﺳﺆﺍ ﻝ  ﻫـﺎ ) ﻳـﺎ ﺍﺯطریق ارایه ی موردی ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﺪ ﻛـﻪ ﺍﺛـﺮ ﺍﻭ ﻗﺎﺑـﻞ اعتماد و قبول است. وﺭﻳﺸﻪ ﺩﺭ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺩﺍﺭﺩ.  و دست آخر  می توان ذکر کرد که ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه در ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﮐﯿﻔﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻣﺤﻘﻖ، در اراﺋﻪ ﮔﺰارش دﻗﺖ ﻋﻠﻤﯽ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﻣﯿﻨﻪ و ﻗﺪرت ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد.

برگرفته از وبلاگ مدیریت آموزشی

ملاحظات اخلاقی در پژوهش کیفی با تاکید بر دیدگاه اشتراوس و کوربین

نوشته

روش های نمونه گیری احتمالی و غیر احتمالی

نوشته

مراحل طراحی پرسشنامه و اعتبار سنجی آن

نوشته

تحلیل محتوای کیفی چیست؟

نوشته

جلسه 22 مقدمات spss – اصلاح یا حذف سیستماتیک ردیف های بدون جواب + شناسایی داده های پرت

اگر می خواهید در خصوص نرم افزار Nvivo آموزش ببینید. اینجا کلیک کنید مجموع آموزش 8 ساعت و 24 دقیقه

تحلیل داده های آماری