فرآیند تحقیق علمی:
فرآيند تحقيق علمى به مجموعه ی مراحل منظم و پيوسته‌اى گفته مى‌شود که امر تحقيق علمى را از آغاز تا پايان امکان‌پذير مى‌نمايد. فرآيند تحقيق علمى شامل مراحلى کلى است که هر مرحله خود نيز داراى خرده فرآيندى شامل مراحل ريزتر است که عمليات و اقدامات متناسب با آن انجام مى‌گيرد. اصل اساسى در روش تحقيق، رعايت ترتيب و نظم فرآيند کلى و خرده فرآيندهاى هر مرحله است تا تحقيق علمى را در کوتاه‌ترين زمان ممکن و با کم‌ترين آسيب‌ها در زمينه کشف مجهول و راه‌حل مسئله عملى سازد.
فرایند تحقیق علمی به طور کلی شامل 5 مرحله ی پیوسته است که به اختصار به ذکر آن ها می پردازیم:
مرحله اول: انتخاب، تحليل و تبيين مسئله ی تحقيق
در اين مرحله محقق مسئله را انتخاب مى‌کند، نظريه و گفتارهاى کلى درباره آن را از طريق مطالعه سوابق يا مشاهدات اوليه سازمان مى‌دهد، متغيرهاى علّى يا توصيفى را مشخص مى‌کند و مدل‌هاى نظرى را طراحى کرده، فرضيه‌هاى تحقيق را تدوين مى‌کند تا نهايتاً پس از ارزيابى مجدد هر يک به تبيين آنها بپردازد.
مرحله دوم: گزينش، طراحى و تشريح روش‌هاى کار
در اين مرحله محقق بايد روش تحقيق، روش انتخاب نمونه، روش‌هاى گردآورى اطلاعات و ابزارهاى سنجش، روش استخراج و طبقه‌بندي، روش تجزيه‌وتحليل و استفاده از رايانه و آمار را مورد بررسى قرار داده، پس از انتخاب روش‌هاى مناسب اقدام به طراحى و اجراى آن نمايد.
مرحله سوم : گردآورى اطلاعات و داده‌ها
در اين مرحله محقق براساس طراحى انجام شده اقدام به انتخاب نمونه و اجراى آزمايشى پرسش‌نامه‌ها و ابزار سنجش نموده، پس از اعمال اصلاحات لازم و اطمينان از روايى آنها اقدام به اجراى عمليات نهايى گردآورى اطلاعات مى‌کند.
مرحله چهارم: طبقه‌بندى و تجزيه‌وتحليل و تفسير داده‌ها
در اين مرحله داده‌ها و اطلاعات کدگذاري، استخراج و طبقه‌بندى شده، شاخص‌ها محاسبه و آزمون‌هاى آمارى مورد نياز انجام مى‌شود و نتايج به‌دست آمده مورد تجزيه‌وتحليل و تفسير قرار مى‌گيرد تا محقق درباره ی تأييد يا رد فرضيه‌هاى خود به داورى بنشيند.
مرحله پنجم: تدوين گزارش تحقيق
در اين مرحله مطابق طرح تهيه‌شده نسبت به تدوين گزارش تحقيق براساس الگوى متداول اقدام و پس از ويرايش و تايپ براى انتشار آن در سطح محدود يا وسيع اقدام مى‌شود(حافظ نیا، 1385).
منبع:
حافظ نیا، محمد رضا.(1385). مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی . تهران: انتشارات سمت.