مراحل ساخت یک آزمون
ساختن و استاندارد کردن آزمون، عملی پیچیده و فنی بوده و مستلزم دانش و مهارت سطح بالای تخصص در همه زمینه های روان سنجی است. در زیر مراحل تدوین و استاندارد کردن آزمون به اختصار شرح داده می شود (شریفی، 1381).
اولین مرحله: تعیین هدف های تهیه آزمون
سازندگان آزمون ابتدا باید هدف های آزمونی که قصد ساختن آن را دارند، تعیین کنند. برای این منظور لازم است به پرسش های چندی توجه شود آزمون برای کدام یک از مقاصد روان سنجی ساخته می شود؟ آزمون مورد نظر برای سنجش کدام خصیصه به کار خواهد رفت؟ اساس نظری آزمون کدام یک از نظریه های روانشناسی یا روان سنجی است؟ محتوای آزمون مورد نظر چیست؟ سوالات و پاسخ های آن از چه نوعی هستند ؟ شرایط اجرای آزمون کدام است ؟ و غیره.
دومین مرحله: تهیه محتوای آزمون
سازندگان آزمون پس از پاسخ دقیق و کامل به سوالات فوق و انجام بررسی های لازم در ادبیات مرتبط به آزمون مورد نظر می توانند نسبت به تدوین محتوای آزمون به صورت فرم تجربی اقدام کنند، همچنین آنها می توانند از نظر خواهی متخصصان موضوعی و روانشناسان و نیز از آزمون های مشابه موجود بهره ببرند. پس از تعیین اهداف و محتوای آزمون، پرسش ها بر طبق اصول آزمون ها نوشته می شود در این مرحله به نوعی روایی محتوایی آزمون بررسی می شود. به این معنی که سازنده ی آزمون، برای اجزای آزمون و حیطه های جزیی معرفی شده در تعریف عملیاتی، سوالاتی را طرح می کند، باید توجه داشت که تعداد پرسش ها دست کم یک و نیم برابر و حداکثر سه برابر تعداد پرسش های فرم نهایی باشد (دلاور 1374، به نقل از کرمی 1382).
سومین مرحله: تهیه پرسش های آزمون
همان طور که در بالا گفته شد، با در نظر گرفتن اهداف آزمون و با توجه به مراحل تهیه محتوای آزمون شامل الف) مرور ادبیات در زمینه اهداف آزمون، ب) نظر کارشناسان متخصص درباره موضوع، و ج) محتوای ابعاد و سؤالات آزمون های مشابه، سؤالات آزمون در مرحله سوم طراحی می شوند.
چهارمین مرحله: بررسی روایی محتوایی و صوری سؤالات
روایی[1]، اصطلاحی است که به هدفی که آزمون برای تحقق بخشیدن به آن درست شده است اشاره می کند. به عبارتی دیگر، آزمونی دارای روایی است که برای اندازه گیری آنچه مورد نظر است مناسب باشد. روایی آزمون، عبارت است از میزان کارایی آن برای اندازه گیری خصیصه ای که به منظور اندازه گیری آن خصیصه ساخته شده است (سیف، 1381).
مهمترین عاملی که در ارزشیابی آزمون باید به آن توجه کرد روایی آزمون است. مقصود از روایی آزمون مناسب بودن، با معنا بودن و مفید بودن استنباط های خاصی است که از روی نمره های آزمون به عمل می آید. برای تائید این گونه استنباط ها لازم است شواهدی جمع آوری شود که در فرهنگ روان سنجی «رواسازی آزمون » گفته می شود (هومن 1374). برای گرداوری شواهد روایی ابزار پژوهش، راههای مختلفی وجود دارد که عبارتند از: روایی محتوایی، روایی صوری، روایی ملاکی (پیش بین و همزمان) و روایی سازه (شواهد همگرا، واگرا و همسانی درونی و روایی عاملی) و تمایز سنی ، تغییرهای تحولی، تفاوت های گروهی (کرمی، 1382).
[1] . validity