نمونه سوالات مصاحبه در تحقیق کیفی - پژوهشگاه علمی (تحلیل آماری و پرسشنامه استاندارد )

نمونه سوالات مصاحبه در تحقیق کیفی لازم است در راستای پاسخگویی به اهداف پژوهش کیفی باشد، بعبارتی دیگر برای واکاوی و کاوش در تفاسیر و ادراکات خاص مشارکت‌ کننده در تحقیق بوده و محققان باید بکوشند تا از تحمیل ساختارها و مفروضات خود به گفته های مشارکت‌ کننده در پژوهش اجتناب کنند. لازمه این امر صراحت و انعطاف‌ پذیری مصاحبه‌ کننده است تا او بتواند امکان ظهور ایده ‌های جدید را فراهم سازد و اجازه ندهد که مفروضات و ایده ‌های قبلی خود، ماهیت مصاحبه را تعیین کنند. محقق باید آماده باشد تا به دنبال عمق امور سطحی به کاوش بپردازد، تا بتواند به صورت عمقی پدیده مورد نظر را بررسی کند و برای غافلگیر شدن از مسیر مصاحبه کیفی آمادگی داشته باشد. او باید معانی و تفاسیر را روشن کند و آنها را به مشارکت کنندگان تفهیم کند تا اطمینان حاصل کند که آنچه که ضبط می‌شود، صدا و باورهای آنها است و نه مفروضات و تفاسیر خود محقق. تفسیر داده ها پس از تحلیل داده‌ها و ظهور مضامین انجام خواهد گرفت.

اگر می خواهید در خصوص نرم افزار Nvivo آموزش ببینید. اینجا کلیک کنید مجموع آموزش 8 ساعت و 24 دقیقه

شفاف ‌سازی پاسخ های مشارکت کننده در تحقیق یا مصاحبه شونده، زمانی اهمیت پیدا می کند که محقق و مصاحبه ‌شوندگان زبان را به نحوی متفاوت به کار می‌گیرند. برای مثال زمانی که متخصص بالینی با بیماری مصاحبه می‌کند، ممکن است که متخصص بالینی زبانی تخصصی را به کار گیرد که برای بیمار قابل درک نیست. شفاف‌ سازی هنگامی که مصاحبه ‌شونده و مصاحبه‌ کننده زبان و واژگان مشترک نیز دارند، مثلاً هنگامی که یکی از محققین شاغل با شاغلین مشابه مصاحبه می‌کند، حتی از این هم مهم‌تر است. در اینجا فرض بر این است که تفاسیر نیز مشترک است ولی آنچه که بسیار مهم است این است که محقق معانی و مفروضات مشارکت کنندگان را روشن سازد تا اطمینان حاصل شود که واژگان و ایده ‌های ذکر شده حاصل تفسیر افراطی مطالبی نیست که ممکن است عملاً ذکر نشده باشند.

سوالات مصاحبه کیفی و مشخصه های آن

پرسش‌ های مصاحبه کیفی خوب باید تشریحی، بی‌طرفانه، حساس و شفاف باشند. شش نوع پرسش پیشنهاد می شود که لازم است منظور محقق در مورد ماهیت و هدف هر پرسش روشن باشد، در این صورت مشارکت‌ کننده قادر خواهد بود تا به نحوی مناسب به پرسش‌ها پاسخ دهد. این گونه پرسش ها عبارتند:
· رفتاری/ تجربه
· عقاید/ ارزش‌ها
· احساسات/ عواطف
· دانش
· احساسات
· پیشینه

نحوه شروع مصاحبه

در اغلب موارد بهتر است که مصاحبه را با پرسش‌ های مربوط به اطلاعات پیشینه آغاز کرد، که پاسخ دادن به آنها برای مشارکت ‌کنندگان آسان است و آنگاه هم زمان با توسعه روابط مصاحبه به سراغ پرسش‌ های پیچیده ‌تر و حساس‌ تر رفت.

راهنمای موضوعی در مصاحبه کیفی

محققان در مصاحبه‌ های کیفی به ندرت دارای متن مصاحبه مشخص و انعطاف ‌ناپذیرند. بلکه برنامه مصاحبه براساس مجموعه ‌ای از مضامین و یادآورها یا راهنمای موضوعی شکل می‌گیرد. این مضامین و یادآور ها برای شروع مصاحبه حول پدیده مورد نظر به کار گرفته می‌شوند و نقش این راهنمای موضوعی، کمک به محقق برای بخاطر سپردن موضوعات است تا او بتواند موضوعات کلیدی را در مصاحبه سوال کند. به دلیل ماهیت مکالمه ‌ای و کمی ساختارمندی در این فرآیند ، ممکن است محقق به دام برخی تله‌ ها بیفتد که حقیقت کامل آنها تنها زمانی آشکار می‌شود که محقق در حال پیاده کردن مصاحبه و گوش دادن به نوار ضبط ‌شده از گفتگو ست.

اشتباهات در سوالات مصاحبه کیفی

برخی از این تله ‌ها و دام‌ های متداول در پرسیدن سوالات در مصاحبه عبارتند از:
· پرسش‌ های دو پهلو یا متعدد، که مصاحبه‌ کننده تعدادی سوال را مطرح می‌کند که همگی به موضوع مربوطند ولی همه آنها به پاسخ‌ های هوشمندانه ای نیاز دارند.
· پرسیدن سوال‌ های تلقینی و القایی که فرد را به پاسخی مشخص سوق می دهد.
· همراه داشتن متن مصاحبه انعطاف ‌ناپذیر که غالباً دامی برای محققان تازه کار است که حس می‌کنند لازم است که دستورالعملی دقیق و ساختار یافته در اختیار داشته باشند تا بتوانند تا حدودی این رویداد ظاهرا غیر قابل کنترل را تحت کنترل درآورند.
· استفاده از راهنما به عنوان متن مصاحبه، که چنانچه اظهارات مشارکت‌ کنندگان بیشتر شفاف نشوند و یا پیگیری نشوند ممکن است منجر شود به نادیده گرفتن تغییر مسیر های جالب و مفید گردد. در واقع راهنمای مصاحبه نوعی برنامه مسافرت تقریبی به دست می‌دهد که با استفاده از آن می‌توان مصاحبه را انجام داد. در این برنامه آنچه که در هر مرحله از سفر به طور دقیق رخ می‌دهد، مدت هر توقف، یا اینکه محقق در هر لحظه خاص در کجا خواهد بود به طور دقیق مشخص نمی‌شود ولی از مسیر مسافرت و سطحی که در نهایت پوشش داده خواهد شد، درکی آشکار به دست می‌دهد.
· عدم اصلاح راهنمای مصاحبه متعاقب تجارب حاصله از مصاحبه ‌های پیشین.
· عدم پرسیدن سوال‌ های اکتشافی یا پروب ها که فرصت کاوش بیشتر در موضوع را در اختیار پاسخ‌ دهنده قرار می‌دهند.

سوال های اکتشافی در مصاحبه کیفی

چهار نوع سوال اکتشافی در هنگام مصاحبه کیفی می توان بکار برد که عبارتند از:
o سوال‌ های اکتشافی برای جزئیات بیشتر؛ یعنی پرسش‌ های مربوط به چه کسی، کجا، چه چیزی و چگونه؛
o سوال‌ های اکتشافی تفسیری، که غالباً نشانه‌ های غیر کلامی اند که برای ترغیب پاسخ ‌دهنده به ادامه صحبت به کار گرفته می‌شوند
o سوال‌ های اکتشافی توضیحی، شامل بیان مجدد پاسخ ‌ها و تفکر دوباره در مورد آنچه که پاسخ ‌دهنده گفته است؛
o سوال‌ های اکتشافی مقابله‌ ای، که چیزی برای «مخالفت» در اختیار پاسخ ‌دهنده قرار می‌دهند.
اکثر مصاحبه‌ های کیفی به صورت چهره به چهره و رودررو انجام می‌شوند. اما نباید فراموش کرد که مصاحبه‌ های کیفی را می‌توان با استفاده از تلفن یا اینترنت هم انجام داد که هر دوی آنها این عیب را دارند که مصاحبه ‌کننده نمی‌تواند به ارتباطات غیر کلامی پاسخ‌ دهنده دسترسی داشته باشد و این امر می‌تواند به سردرگمی در مورد ماهیت مکث‌ های صورت گرفته در روند مصاحبه منجر شود. مزایای این دو روش این است که می‌توان به افرادی که به دلیل فاصله [از طریق تلفن] یا به دلیل نقص شنوایی غیر قابل دسترسی‌ هستند ولی می‌توانند [از طریق اینترنت] به راحتی گفتگو کنند، دسترسی پیدا کرد.

نمونه سوالات مصاحبه کیفی و راهنمای موضوعی

در اینجا نمونه ای از راهنمای موضوعی از بخشی از یک مطالعه کیفی در مورد رفتار های جنسی در جوانان ارائه شده است . مقاله اصلی در لینک زیر قابل دسترسی است .
https://www.who.int/reproductivehealth/topics/adolescence/discussion_topics/en/
جدول زیر بخش کوچکی از راهنمای موضوعی مصاحبه عمیق با جوانان در مورد رفتار های پرخطر جنسی است که این بخش متمرکز بر موضوع منبع اطلاعات در مورد روابط جنسی است .
موضوع 1 :
· مهمترین منبع اطلاعات
· منبعی که مکرر استفاده می شود و مهمترین منبع اطلاعات
نمونه سوالات اصلی در مصاحبه کیفی:
· چگونه از روابط، رابطه جنسی و پیشگیری از بارداری مطلع شده اید؟
· چقدر در مورد مسائل جنسی آگاهی دارید؟
· برای اطلاعات به چه کسی یا چه چیزی تکیه می کنید؟
· مهم ترین منابع برای شما چه کسانی یا چه کسانی هستند؟ هر منبع چقدر برای شما مهم است؟
· منابع: افراد و/یا رسانه ها
نمونه سوالات فرعی و اضافی:
· تغییرات بدن، قاعدگی، زیست شناسی جنسی/تولید مثل، بارداری، روابط، عشق، ازدواج، زمان داشتن رابطه جنسی، نحوه انجام آن، پیشگیری از بارداری، بیماری های مقاربتی، HIV و غیره.
· آیا می توانید به یاد بیاورید که چه چیزی به شما گفته شد / چه چیزی فهمیدید؟
· چند سالتان بود؟
· چه احساسی داشتید/عمل کردید؟
· نظرتان درباره آن چه بود؟
پیشنهادات برای بسط بیشتر:
· بازیگران اصلی؟
· مهمترین منبع تاثیر گذار

چند سوال رايج در پژوهش كيفی

سوال اول: آیا سوالات مصاحبه باید برای همه شرکت کنندگان (مصاحبه شوندگان) یکسان باشد یا هر کس به فراخور آگاهی-حوزه تخصصی-سازمانش فرق میکند؟
پاسخ : مسلما” با توجه به هدف مطالعه کیفی شما، باید یک راهنمای موضوعی در دست مصاحبه گر باشد که موضوعات مهم در پاسخ به سوال تحقیق خود را از مصاحبه شونده سوال کند . این موضوعات از این جهت بهتر است در قالب یک راهنمای موضوعی مشخص بیاید که موضوعی از قلم نیفتد و همچنین اگر به ترتیب پرسیده شود، در تحلیل کار شما راحت تر خواهد بود . بخصوص اگر رویکرد شما محتوایی موضوعی باشد.
البته اگر شما از گروههای مختلف قرار است مصاحبه کنید، مثلا” والدین، نوجوانان، معلمین، مسلما” سوالات در مورد یک موضوع خاص متفاوت خواهد بود ، ولی در یک گروه خاص، مثلا” نوجوانان، با توجه به تجربیات متفاوت افراد و نگرش های متفاوت، ممکن است نحوه سوال کردن شما و سوالات کوتاه بعدی (پروب ها یا کاوشگرها) که برای دادن عمق بیشتر یا وسعت بیشتر به پاسخ ها می پرسید، متفاوت باشد مثلا” اگر کسی رفتار پرخطر داشت ، از او راجع به جزئیات آن سوال میشود ، اگر نداشت، ممکن است در مورد عوامل بازدارنده رفتار پرخطر از او بپرسید . به هر حال از قبل شما بر اساس هدف مطالعه کیفی، باید بدانید بدنبال چه نوع اطلاعاتی از افراد هستید . البته در تحقیق کیفی این انعطاف وجود دارد که در بین تحقیق شما صحبتهای متفاوتی با افراد متفاوت داشته باشید متناسب با نوع پاسخ آنها و تجربه ای که فرد مورد نظر دارد.

سوال دوم : آیا اگر مصاحبه شونده از محقق درخواست کند که قبل از وقت مصاحبه، لیست سوالات را ببیند، باید چکار کرد؟
پاسخ : این موضوع بخصوص در افراد متخصص و مسئول ممکن است اتفاق بیفتد که دلایل آن می تواند صرفه جویی در وقت و ارزیابی از نوع مصاحبه و شاید آمادگی باشد، ولی به نظر بنده، تا جایی که امکان دارد محقق ، کلیات موضوع مصاحبه را میتواند اطلاع دهد و سعی کند جزئیات بیشتر و یا لیست سوالات را در اختیار نگذارد زیرا هر چه سوالات در محیط طبیعی خود مطرح شود و عکس العمل و پاسخ های فرد در شرایط طبیعی داده شود، اعتبار داده ها بیشتر خواهد بود . هر نوع آمادگی قبل از مصاحبه، ممکن است ماهیت مصاحبه را از حالت طبیعی خود خارج نماید.
ماهیت طبیعت گرایانه در تحقیق کیفی آنها را از تحقیق کمی با ابزار پرسشنامه و حتی سوالات باز متمایز می کند. البته در حالاتی که شما مجبور باشید با افراد خاصی از مسئولین حتما” مصاحبه انجام دهید و این شرط را برای شما قرار داده اند، ممکن است به ناچار این کار را انجام دهید و محور سوالات را ارسال نمایید ولی در زمان مصاحبه با استفاده از پروب ها یا سوالات تکمیلی سعی کنید به پاسخ آنها عمق و وسعت بیشتری بدهید . دقت نمانید انجام مصاحبه عمیق و تحقیق کیفی یک هنر است که به تجربه محقق و مهارت او بستگی زیاد دارد.

سوال سوم: آیا این درست است که در تحلیل چارچوب، کدها را بر اساس یک چارچوب از قبل تعیین شده تم بندی می کنیم. ولی در تحلیل محتوا چارچوب مشخص قبلی نداریم؟
پاسخ : در خصوص سوال شما باید بگویم تحلیل محتوا یک رویکرد تحلیلی است که شما از قبل یک سری موضوعات مشخص داشته و در قالب آن ها به دنبال داده های عمیق با انجام کار کیفی میگردید و از دل آن داده ها طبقات و مضامینی در پاسخ به سوال تحقیق خود، استخراج می کنید. حال این رویکرد تحلیلی را می توان به روش تحلیل چارچوب (framework) انجام داد میتوان با استفاده از نرم افزارهای تحلیل داده های کیفی مانند مکس کیو دا یا NVivo انجام داد. زمانی که نرم افزار در دسترس نبود .، روش چارچوب با استفاده از فایلهایی ورد و اکسل استفاده میشد ولی الآن به نظر بنده ، با در دست بودن نرم افزار برای مدیریت داده های کیف، نیازی به استفاده از روش چارچوب نیست . نرم افزار مکس کیو دا و سایر نرم افزارها بسیار کار تحلیل را با مدیریت داده کیفی آسان کرده است. (مطالعه کیفی)

برگرفته از آکادمی پژوهش کیفی – دکتر فریده فراهانی

اگر می خواهید در خصوص نرم افزار Nvivo آموزش ببینید. اینجا کلیک کنید مجموع آموزش 8 ساعت و 24 دقیقه

آیا مدرک زبان در آزمون دکتری اهمیت دارد؟

نوشته

میوە ای کە سنگ کلیە را پودر می کند!

نوشته

نشریات و مجلات معتبر بین المللی (ISI) در حوزه علم مواد، پوشش ها و فیلم ها

نوشته

نشریات و مجلات معتبر بین المللی (ISI) در حوزه زبان و زبان شناسی

نوشته

🌟 مشاوره و خدمات تخصصی و حرفه‌ای در زمینه‌ی نگارش پایان نامه و مقاله