طرحواره درمانی چیست ؟
طرحواره درمانی یکی از درمان های موثر در بیماری های روانشناختی است که طی سالهای اخیر، محبوبیت زیادی پیدا کرده است.
پیش از آن که وارد این مبحث شویم، لازم است به طور مختصر با واژه “طرحواره” آشنا شویم.
طرحواره چیست؟
طرحواره ها، الگوهای فکری و ویژگی های عمیق شخصیتی هستند که شامل همه خاطرات، احساسات جسماني، هيجانات و باورهای ما میشوند. در یک کلام طرحواره ها نگاه جهان بینی ما به زندگی میباشند. اما آنچه که اهمیت دارد این است که طرحواره ها براساس تجارب مثبت و منفی اولیه ی ما و از بدو تولد (حتی در دوران بارداری) شکل می گیرند و در طول زندگی به رشد خود ادامه می دهند.
آنها میتوانند سازگار و کارآمد باشند و یا بر اثر تجارب تلخ اولیه زندگیمان، به شکل ناسازگار و ناکارآمد ایجاد شوند. بنابراین تجارب مثبت و برطرف شدن متعادل نیازهای هیجانی، باعث شکل گیری طرحواره های سازگار و نهایتا سبک زندگی سالم میشود. همچنین تجارب منفی و عدم ارضای نیازهای هیجانی، منجرب شکل گیری طرحواره های ناسازگار و در نتیجه سبک زندگی ناسالم میشود.
- هنگامی که بحث طرحواره درمانی مطرح است، مقصودمان حل طرحواره های ناسازگار و ناکارآمدی است که موجب پدید آمدن اختلالات شخصیت، مشکلات ارتباطی همچنین اختلالات روانی هستند.
[ در مقالات بعدی، به طور مفصل به معرفی طرحواره ها خواهیم پرداخت ]
طرحواره درمانی، یک درمان یکپارچه است؛
یعنی اصول بنیادین چند نظریه (شناختی–رفتاری، دلبستگی، گشتالت، روابط شیء، سازنده گرایی و روانکاوی) را ترکیب و یک کل واحد و مجزا، ایجاد میکند؛
درعین حال که تمام مزایای موجود در نظریه های اولیه را در خود دارد، هیچکدام از آن نظریه ها هم نیست!
در واقع این یکپارچکی دست درمانگر را در انتخاب تکنیک های مختلف موجود در نظریه های مادر با توجه بهمشکل بیمار باز می گذارد.
ویژگی هایی که طرحواره درمانی را از سایر درمان های شناختی-رفتاری، متمایز میکند:
ویژگی اول :
برخلاف اغلب رویکردهای سنتی مثل CBT ، طرحواره درمانی با نحوه شکل گیری و ریشه ی علائم و مشکلات فعلی شخص سروکار دارد و نه صرفا با عواملی که موجب تداوم بخشیدن به آن میشوند.
ویژگی دوم:
طرحواره درمانی به رابطه ی بین درمانگر و بیمار، بسیار اهمیت می‌دهد و در پی آن است که در چهارچوب این رابطه، هیجانات سالم تجربه شوند و همچنین مواجهه همدلانه و بازوالدینی حد و مرز دار نیازهای هیجانی مراجع، صورت پذیرد.
ویژگی سوم:
طرحواره درمانی اهداف روشنی دارد، که درمانگر باید در طی درمان، به آنها دست پیدا کند.
این اهداف عبارتند از:
- کمک به مراجع برای شناخت و درک نیازهای هیجانی اصلی خود و آگاهی از آنها در شرایط مختلف.
- آموزش شیوه های صحیح برطرف کردن این نیازها که مستلزم تغییر الگوهای رفتاری، هیجانی و شناختی است.
ویژگی چهارم :
قابل فهم بودن برای همه ی افراد، از دیگر ویژگی های این درمان است،
طوری که مراجع به خوبی می تواند با آن ارتباط برقرار کند و بنابراین همکاری بهتری نیز در درمان خواهد داشت.
ویژگی پنجم :
طرحواره درمانی یک رویکرد و نگاه انسانی است. در واقع نگاه این رویکرد به انسان ها نگاه صرفا بالینی و اختلال محور نیست. در این رویکرد، مشکلات و اختلالات افراد ذاتی و فطری نیست. بلکه برگرفته از نیازهای حل نشده آنها میباشد و بنابراین در طول درمان ، افراد با اراده ای که دارند میتوانند تقدیر خود را به دست گرفته و سبک زندگی سالم را، تجربه کنند.
ویژگی ششم :
رویکرد طرحواره درمانی علاوه بر اینکه یک رویکرد ساختار دار و قابل سنجش میباشد(برگرفته از رویکرد های شناختی و رفتاری ، نگاه عمیق و تحلیل گرایانه ای( برگرفته از نگاه روانکاوی) به انسان دارد.
قابل ذکر است که طرحواره درمانی، در درمان بسیاری از مشکلات روانی از جمله بیماریهایی که سخت
به سایر درمان ها، جواب می دهند مانند اختلال شخصیت مرزی و اختلال شخصیت خودشیفه،
بسیار موفق عمل میکند.
ساختار های اصلی در رویکرد درمانی:
- طرحواره درمانی توجه بسیار زیادی به نیازهای هیجانی اصلی دارد که در همه ی افراد نوع بشر مشترک است، و بر این باور است که طرحواره های ناسازگار، زمانی به وجود می آیند که به هر دلیلی این نیازها، برطرف نشوند.
برای مثال فردی که همیشه مورد آزار و اذیت عاطفی، جنسی و یا جسمی دیگران قرار گرفته، در بزرگسالی از طرحواره بی اعتمادی نسبت به دیگران رنج میبرد. یا فردی که نیاز به عشق و محبت و عاطفه را از دیگران دریافت نکرده است، در بزرگسالی درگیر طرحواره محرومیت هیجانی شده و از احساس تنهایی ، نداشتن حامی و کمبود عشق و محبت رنج میبرد.
- همچنین بخشی از آسیب های شخصیتی از نگاه این رویکرد، برگرفته از آموخته های غلط و صداهای درونی شده والدینی میباشد که نهایتا جزو باورهای بنیادین فرد شده است. مثل فردی که همیشه مورد تمسخر، قضاوت، مقایسه و تحقیر دیگران قرار گرفته و در بزرگسالی احساس پوچی یا زشتی میکند.
- واکنش های رفتاری مقابله ای، بعد مهم دیگری در این رویکرد درمانی است. در واقع طرحواره ها، زمانی که فعال میشوند، انگار فرد در حالت جنگ و اخطار قرار میگیرد. بنابراین با سه سبک متفاوت رفتاری عمل میکند. در بعضی شرایط، تسلیم باورهای طرحواره ای شده و احساس ضعف و ناتوانی میکند. در بعضی موقعیت ها، با حالت فرار و گریز از مواجه شدن با ناراحتی ها، اجتناب کرده و بعضا به سمت رفتارهای تسکین بخش موقت مثل مهاجرت، مصرف مواد، سیگار، قلیان و حتی اعتیاد به کار، سوق پیدا میکند. بعضی مواقع نیز، با تلاش و کوشش افراطی و به اصطلاح با سبک واکنش های جبرانی، درصدد جبران ناراحتی ها و ترس های ناشی از طرحواره بر می آید.
مکانیسم اثر:
- در این درمان، ضمن شناسایی طرحواره های بیمار، درمانگر به او کمک می کند تا خاطرات آسیب دیده را بازپروری کند. همچنین نیازهای اساسی-هیجانی خود را از طریق یادگیری و آگاهی نسبت به آنها، برآورده سازد و به احساس ارزشمندی، توانمندی و دوست داشتنی بودن برسد و همچنین در مواقع مختلف زندگی واکنش های عاقلانه نشان دهد.
راهبردهای ارتباطی و تکینک های درمانی :
در این روش درمانی دو راهبرد اصلی وجود دارد:
- مواجهه همدلانه
- و بازوالدینی حد و مرز دار
همچنین سه تکنیک شامل: تکنیکهای شناختی، تکنیکهای تجربی (هیجانی) و تکنیک های الگوسازی رفتاری
مورد استفاده قرار می گیرد که در مقالات آینده به طور کامل درمورد هرکدام از آنها توضیح خواهیم داد.
برگرفته از: موسسه حمایت
کامل ترین پکیج آموزش کاربردی نرم افزارانویوNvivo (جهت توضیحات بیشتروسفارش کلیک نمایید)
- برگرفته از: پارس مدیر
- برای مشاهده لیست همه ی پرسشنامه های استاندارد لطفا همین جا روی پرسشنامه استاندارد کلیک فرمایید.
- تحلیل داده های آماری برای پایان نامه و مقاله نویسی ،تحلیل داده های آماری شما با نرم افزارهای کمی و کیفی ،مناسب ترین قیمت و کیفیت عالی انجام می گیرد.
- نرم افزار های کمی: SPSS- PLS – Amos
- نرم افزار کیفی: Maxquda
- تعیین حجم نمونه با:Spss samplepower
- روش های تماس:
- Mobile : 09143444846 واتساپ – تلگرام
- کانال تلگرام سایت: برای عضویت در کانال تلگرام سایت اینجا کلیک کنید(البته قبلش فیلتر شکن روشن شود!!) مطالب جالب علمی و آموزشی در این کانال درج می گردد.