روش جمع آوري اطلاعات
جمع آوري اطلاعات در يك پژوهش علمي از حساسيت زيادي برخوردار است و براي آن كه نتايج به دست آمده قابل اعتماد و نتيجه گيري باشد بايد كليه اطلاعات به طور مرتب و سيستماتيك جمع آوري شوند . براي جمع آوري اطلاعات از روشهاي متعددي استفاده مي شود كه انتخاب هر روش با توجه به شرايط و نوع اطلاعات مورد نظر صورت مي گيرد . در يك پيش نويس طرح تحقيقاتي جزئيات روشهاي جمع آوري اطلاعات و همچنين وسايل و ابزارهاي مورد استفاده و ميزان اعتبار هر كدام و چگونگي اعمال كنترل بر روي هر يك از روشها بايد ذكر گردد . به طور كلي روشهاي جمع آوري اطلاعات شامل مشاهده ، مصاحبه استفاده از اطلاعات موجود است .
مشاهده : عبارت است از كاربرد تكنيكهايي كه مي تواند از يك مشاهده عيني ساده تا روشهايي نيازمند به مهارتهاي ويژه مثل معاينه باليني يا كاربرد دستگاههاي پيچيده راديولوژي ، بيوشيميايي و ميكروبيولوژي را شامل شود .
www.rava20.ir
مصاحبه و پرسشنامه كتبي ( چهره به چهره ) : روشهاي جمع آوري اطلاعات است كه در آن مصاحبه شوندگان به صورت فردي يا گروهي به طور شفاهي مورد پرسش قرار مي گيرند در استفاده از پرسشنامه كتبي كه توسط پاسخگو پر مي شود سئوالات به صورت مكتوب ارائه شده و پاسخ دهنده بايد به صورت نوشته جواب دهد .
استفاده از اطلاعات موجود مانند گزارشهاي درماني يا ساير پرونده هاي بيمارستاني و .. استفاده از اين مدارك بايستي يقين حاصل شود كه اطلاعات موجود داراي اعتبار است . از آن جا كه اين اطلاعات معمولاً توسط تعدادي از پزشكان و كاركنان كه احتمالاً تعاريف تفاوتي را در پبت اطلاعات بكار مي برند ، تهيه شده است بايد به تعاريف مورد استفاده توجه خاصي داشت . امكان بروز خطا در هنگام استخراج اطلاعات از مدارك نيز وجود دارد . بعضي از دست نوشته ها ناخواناست و يا لازم است كه پيگيري شوند . برخي از اطلاعات مورد نياز نيز در پرونده ها موجود نيست و يا ناقص ثبت شده است . در مقابل مزيتي كه استفاده از داده هاي موجود دارد ، ارزان بودن آن است .
معمولاً براي جمع آوري هر نوع اطلاعات ، راههاي مختلفي وجود دارد مثلاً اطلاعات مربوط به شيوع بيماري فشار خون ممكن است از راه اندازه گيري فشار خون ( مشاهده ) ، يا سئوال از افراد در مورد اينكه آيا هرگز پزشكي به آنها گفته است كه مبتلا به پر فشاري خون هستند ( مصاحبه ) و يا از راه مراجعه به پرونده پزشكي ( اطلاعات موجود ) بدست آورد . بر حسب روشي كه انتخاب مي شود ، دقت اطلاعات حاصله متفاوت خواهد بود . دقت كار را بايستي با ميزان عملي بودن آن متعادل نمائيم و روشي را انتخاب نمائيم كه حداكثر دقت را تامين نمايد .
در انتخاب يك روش براي جمع آوري اطلاعات نكات زير را در نظر داشته باشيد :
نياز به پرسنل ، مهارتها ، زمان ، وسايل كار و ساير تسهيلات در مقابل آنچه كه موجود است .
قابل قبول بودن شيوه كار براي افراد تحت مطالعه از جمله عدم ايجاد ناراحتي ، نگراني و عوارض ناخواسته .
اين احتمال كه روش مورد استفاده در مورد تقريباً تمامي افراد ، اطلاعات مورد نياز را بدست آورد .
اگر احياناً افراد زيادي پاسخ به يك سئوال را ندارند خود سئوال مناسب نيست .
براي جلوگيري از اشتباه در كاربرد اصطلاحات ، تفاوتهاي بين روشهاي جمع آوري داده ها به ابزار مربوط به اين كار ذيلاً آورده شده است .
در روش مشاهده : ابزار مي تواند چشم ، قلم و كاغذ ، ساعت ، ترازو ، ميكروسكوپ و ..باشد .
در روش مصاحبه و پرسشنامه: ابزار مي تواند برنامه مصاحبه ، ضبط صوت ، پرسشنامه باشد .
در روش استفاده از اطلاعات موجود ، ابزار مي تواند چك ليست ، فرم ثبت اطلاعات باشد .
در مورد نحوه طراحي مصاحبه و پرسشنامه هاي كتبي در كتب مربوطه به تفصيل بحث شده است .
جدول : مزايا و معايب روشهاي مختلف جمع آوري داده ها
روش |
مزايا |
معايب |
استفاده از اطلاعات موجود |
– ارزان : براي اينكه داده ها از پيش آماده است .– آزمايش روندهاي گذشته را ممكن مي سازد . |
– داده ها هميشه براحتي در دسترس نيستند .– ملاحظات اخلاقي ممكن است پيش آيد .– اطلاعات ممكن است ناقص و غير دقيق باشد . |
مشاهده |
– جزئيات موضوع بررسي ميشود . |
– تورش مشاهده ( پژوهشگر ممكن است تنها به نكاتي كه به نظرش جالب مي آيد توجه كند .)– وجود مشكلات اخلاقي ( مسائل شخصي و محرمانه )– نياز به آموزش كامل دستياران |
|
|
– مي توان در مورد نكاتي كه در پرسشنامه ذكر نشده كسب اطلاع كرد . |
– حضور پرسشگر مي تواند در پديده مورد مشاهده تاثير بگذارد . |
مصاحبه |
– براي بي سوادان مناسب است .– روشن نمودن سئوالات امكان پذير است .– در مقايسه با پرسشنامه كتبي درصد پاسخ بيشتري بدست مي آيد . |
– حضور مصاحبه كننده مي تواند در پاسخ مصاحبه شونده تاثير بگذارد .– ثبت وقايع ممكن است در مقايسه با روش مشاهده ناقص باشد . |
اجراي پرسشنامه كتبي |
– هزينه كمتري دارد . |
– براي بي سوادان قابل استفاده نيست . |
|
|
– به علت ناشناس ماندن پاسخ دهنده پاسخها با صداقت بيشتري داده مي شود . |
– درصد پاسخهايي كه مي رسد پايين است .– سئوال را ممكن است درست نفهمد . |