آزمون های تشریحی را با توجه به آزادی عمل آزمون شونده در پاسخ دادن به سوال های آزمون، به دو دسته گسترده پاسخ و محدودپاسخ تقسیم می کنند.

 در آزمون های تشریحی گسترده پاسخ، هیچ گونه محدودیتی برای آزمون شونده منظور نمی شود و او عملاً آزاد است تا هر طور که مایل باشد پاسخ خود را بپروراند و سازمان دهد. آزمون شونده در پاسخ دادن به سوال های این نوع آزمون، هم از لحاظ زمان پاسخ دهی و هم از جهت مقدار پاسخ، آزادی کامل دارد. وی در پاسخ دادن به این نوع سوال آزاد است تا مطالبی را ارائه دهد که به نظر او منطقی و مفید هستند و مطالب خود را به گونه ای که می خواهد سازمان دهد. همچنین آزمون شونده باید اطلاعات و دانش های خود را ارزیابی کند و اندیشه های خود را به نحوی منطقی، منسجم و بدیع بر روی کاغذ آورد. بنابراین، سوال های آزمون های تشریحی گسترده پاسخ برای سنجش هدف های تحلیل، ترکیب و ارزشیابی )بالاترین طبقه های طبقه بندی هدف های آموزشی، حوزه شناختی(  مناسب ترین سوال ها هستند(سیف، 1396).  صاحب نظران و متخصصان، نظرهای موافق و مخالف زیادی نسبت به کاربرد آزمون های تشریحی ابراز داشته اند.  مدافعان این نوع آزمون ها محاسن آنها را به شرح زیر برشمرده اند:

1. تهیه آزمون های تشریحی از تهیه آزمون های عینی آسان تر است.

2. این نوع آزمون تنها وسیله موجود سنجش توانایی آزمون شونده در پروراندن جواب سوال ها و بیان آنهاست.

3. این آزمون ها توانایی پاسخ دادن به سوال ها را می سنجند نه توانایی انتخاب پاسخ ها را.

4. آنها موقعیت های واقعی تری را از آزمون های عینی به آزمون شوندگان عرضه می کنند.

5. آنها بر روش مطالعه یادگیرندگان تاثیر مثبت به جای می گذارند.

در مقابل، مخالفان کاربرد آزمون های تشریحی دلایل زیر را علیه استفاده از این آزمون ها ارائه می دهند:

1. این آزمون ها نمونه کوچکی از محتوای درس و هدف های آموزش را اندازه می گیرند.

2. تصحیح برگه های امتحانی این گونه آزمون ها نمی تواند با دقت و به طور عینی انجام گیرد.

3. تصحیح برگه های امتحانی این آزمون ها بسیار وقت گیر است.

4. هرچند که محاسن پیش گفته را می توان برای آزمون های تشریحی یک امتیاز به حساب آورد، با وجود این، معایب ذکر شده به مقدار زیادی از کارایی این آزمون ها می کاهد (سیف،1396).